Fietsen rond Friese wateren – de Wetterroute (45 km)

Natuursteentjes in blauw en geel, rode kozijnen en een zadeldak van eikenhout. De hal van het Woudagemaal is een kunstwerk op zichzelf. Vier enorme stoommachines staan er, die bij voldoende druk vier miljoen liter water per minuut naar het IJsselmeer kunnen pompen. ‘Het onderhoud mag wat kosten’, vertelt gids Hendrik de Jong. ‘Bij een reparatie worden de onderdelen met de hand gemaakt.’  

Nog altijd kan het gemaal een redder in nood zijn. Juist nu, met de klimaatverandering. Als de regen maar blijft aanhouden, of na een gortdroge periode, wanneer de bodem geen water kan opnemen en er snel overstromingen ontstaan.   

‘Nooit werd die vaste, taaie band verbroken, die Friezen aan hun land verbond’, staat op de brug die iets verderop over het Stroomkanaal gaat.
Of in het Fries: ‘Nea waard dy fêste, taaie bân ferbrutsen,
Dy’t Friezen oan har lân ferbûn’. 

Trots zijn de Friezen op hun land, dat wordt beschermd door bijna duizend gemalen. Tijdens de Wetterroute ‒ een fietsrondje van ruim 45 kilometer ‒ vraag ik voorbijgangers af en toe naar hun liefde. Keer op keer komt het antwoord razend vlug. ‘De ruimte, de natuur, een vertrouwde omgeving; het voelt geweldig om hier te wonen’, zegt opa Sake Feenstra, die met zijn vierjarige kleinzoon Jorn naar de eendjes in een sloot kijkt. ‘Ik weet niet beter’, lacht de sluiswachter van Lemmer.   

Dat Friezen stug zouden zijn, merk ik niet. Iedereen is in voor een praatje. Van de visser die geduldig wacht op snoekbaars en paling, tot en met de parkopzichter, tevens punkmuzikant. De langgerekte polders, die ik me vooral nog herinner door de tegenwind waarmee ik als veertienjarige op een Friese fietsvakantie knokte, worden met vaarten en meren afgewisseld.   

Een stel van middelbare leeftijd zit met een thermoskan op een bankje te kijken naar de plezierjachten en sloepen die voorbijkomen. Van veraf lijkt het soms net alsof de boten niet in het water maar in de weilanden varen. Dan zie ik boven grassprieten de flank en stuurhut uittorenen. Het verschil tussen het waterpeil in de vaarten, de Friese boezem en de lager gelegen polders is enorm.   

De wind, die is nog altijd aanwezig. Gelukkig is ’ie tegen op de heenweg en mee op de terugweg. Op een zandstrandje spelen kinderen met emmers en schepjes, een grutto strijkt vlak naast me neer op een knooppuntenbord, een kudde schapen komt nieuwsgierig kijken. Waar water is vind je bijna altijd schoonheid, dus ik had niet anders verwacht bij een route die ernaar is vernoemd.  

‘Wetter’ is Fries voor water. Op terrasjes hoor ik vlagen van de Friese taal, die me het gevoel geven dat ik ver van huis ben. Het stadje Sloten is een juweeltje; in 1523 was het de laatste Friese vesting die in handen viel van de erfgenamen van de graven van Holland. Fraaie monumentale panden zie je ook in Joure en Lemmer, de geboorteplaats van Rintje Ritsma.   

De ideale afsluiter? Een sprong in het IJsselmeer! Ondanks het harde werk van de bijna duizend gemalen is het niet gelukt om de voetjes droog te houden, maar heerlijk is het wel, zo’n afkoeling na een fietsdag in de hete zon. De hemel kleurt die avond roze boven de zestig meter hoge schoorsteen van het Woudagemaal, dat nu even vakantie heeft.    

De Wetterroute (ruim 45 kilometer) gaat over knooppunten en brengt je langs diverse waterwegen, meren en landerijen. Wij begonnen in Lemmer, maar het officiële startpunt is Joure.
Bij Boornzwaag, tussen Joure en Langweer, gaat een fietspont die van 1 mei tot en met 15 september dagelijks van 10 tot 20 uur vaart. Kosten: 1 euro. 

Het schattige plaatsje Joure zit vol historie. Egbert Douwes en zijn vrouw Akke Thijsses openden in 1753 hun kruidenierswinkel De Witte Os, waar zij de basis legden voor Douwe Egberts en Pickwick. Op een monumentaal industrieterrein leer je in Museum Joure meer over de beroemde koffie- en theemakers, maar ook over andere ambachten, zoals klokkenmakers, kopergieters, zilversmeden en drukkers. De oude pakhuizen en werkplaatsen staan er nog. www.museumjoure.nl  

Nely Smit (30) en Marten Haga (33) serveren in hun restaurant gerechten van ambachtelijke streekproducten. Een menukaart is er niet. Dat is om de voorraad klein te houden en zo weinig mogelijk voedsel te verspillen.
De combinaties zijn gedurfd. Denk aan een voorgerecht als geroosterde avocado met een crème van ricotta en algen, en salade van asperge en gemarineerde venkel, of een dessert als sûpengrottenbrij (karnemelkse gruttenpap) met verse sinaasappel, een gel van kokos en yuzu, meringue en kruim van koffie. Marten werkte eerder als chef in Le Garage en het Kurhaus.
Douwe Egberts Plein 1A, Joure, tel.: 0513-41 70 70, www.zuiver-joure.nl  

De Langweerder Molen is de enige polder- en roggemolen in Nederland. Voorheen was het monument in handen van de adellijke familie van Eysinga, die de landerijen en bossen in de polder bezat. De allereerste molenaar had tien kinderen en woonde in het huis ernaast, waar hij rond moest komen van 120 gulden per jaar. Toen hij in zijn beste Nederlands een brief schreef naar het polderbestuur kreeg hij 20 gulden loonsverhoging. Jonkheer Tjalling van Eysinga is voorzitter van de stichting die voor het behoud zorgt. Vanbuiten is de molen al een plaatje, maar je kunt er ook stijlvol overnachten.
Boarnsweachsterdyk 3, Boornzwaag, www.langweerdermolen.nl  

Fiets je Sloten eenmaal in, dan is het moeilijk om te stoppen met fotograferen. Het oude vestingstadje, het kleinste van de elf Friese beroemde steden, is een plaatje. In de dertiende eeuw zette de familie Van Harinxma thoe Slooten hier een stenen nederzetting neer, strategisch goed gelegen door de ligging langs de handelsroute van Bentheim naar Stavoren. Mooie monumenten zijn de achttiende-eeuwse molen De Kaai, de waterpoorten en het oude kanon. In de oude herberg zit restaurant De Zeven Wouden, met een schitterend terras aan het water. www.restaurant7wouden.nl  

Het Woudagemaal werkt slechts een paar keer per jaar, maar is ook imposant als het niet wordt gebruikt. Het bouwwerk is Unesco-werelderfgoed. Dit komt door zijn belangrijke bijdrage binnen de Friese waterhuishouding, de bijzondere architectuur en de toepassing van stoomkracht door Nederlandse waterstaatkundigen. In het bezoekerscentrum wordt op een interactieve manier uitleg gegeven over dewerking van het gemaal en het waterbeheer. Ook zijn er rondleidingen. Voor actuele openingsdagen en -tijden, zie www.woudagemaal.nl
Bezoekerscentrum Woudagemaal, Gemaalweg 1a, Lemmer, tel.: 0514-56 18 14.  

Marina Strand Appartement
Een B&B bij het strand van Lemmer. Wel wat industrie in de buurt, maar een fijne plek en perfect als je de fietstocht wilt afsluiten met een duik in het IJsselmeer. Vuurtorenweg 1, Lemmer  

B&B Bedstay
Slapen in de voormalige hooizolder van een oude boerderij. Er zijn twee appartementen, met een douche en eigen zitje in de tuin. Lemsterpad 7, Lemmer  

B&B Easy to Sleep
In het verbouwde souterrain van een monumentaal pand aan de binnenhaven van Lemmer bevindt zich een moderne kamer met huiselijke sfeer. Langestreek 1A, Lemmer