RAVel: lui fietsen in Wallonië

Het buitenland begint in Petit-Lanaye. Voorbij de grenspaal, verstopt in het groen onder een rotsflank van de Sint-Pietersberg, spreekt men nog louter Frans, is de weg hobbeliger, het landschap grilliger, de bebouwing rommeliger en de frieten vetter. Hier, nét buiten Maastricht en 25 kilometer van Luik, is het gedaan met het massatoerisme in Zuid-Limburg. Alsof er een metershoge muur op de grens staat.
Bij die grens maken Piet Soeterbroek (56) en Heleen Brouwer (55) uit Zoetermeer nog een laatste kiekje voor ze na tien dagen afwezigheid Holland weer intrekken. Het stel is ‒ op randonneurs behangen met Ortlieb-tassen ‒ via Namen en Charleroi uit Tournai (Doornik) komen fietsen, zo’n 200 kilometer over het RAVeL-fietspad.

RAVeL in één woord? ‘Avontuurlijk!’, roept Piet. ‘Eenmaal op RAVeL ben je op jezelf aangewezen, je komt geen mens tegen. Maar als je de bordjes volgt komt alles goed.’ Heleen: ‘Je gaat bijna helemaal door het groen en langs de rivier, en in de steden kom je onwijs veel oude industrie tegen.’ Piet: ‘We wilden niet te veel klimmen en langs rivieren fietsen, en dan is dit de ideale route.’
Wie RAVeL fietst, moet wel een beetje avontuurlijk zijn ingesteld, weten Piet en Heleen inmiddels. Heleen: ‘Er staat vaak geen reling langs de rivier. Soms reden we bewust aan de verkeerde kant van de weg, anders donder je bij een verkeerde stuurbeweging zo het water in.’ Piet: ‘De meeste paden zijn gemaakt van betonplateaus. Ze liggen niet altijd helemaal gelijk; gelukkig hebben we antilekbanden. Maar meestal is de weg prima.’

Wallonië mag dan niet wereldberoemd zijn vanwege z’n goede wegen en bewegwijzering, als het op fietspaden aankomt kunnen de Vlamingen ‒ en trouwens ook de Hollanders ‒ hier nog een hele grote punt aan zuigen. Troef van de Walen: RAVeL, dat staat voor Réseau Autonome de Voies Lentes, ‘autonoom netwerk van trage wegen’, speciaal voor fietsers en wandelaars aangelegd over oude jaagpaden en spoorlijnen. Het Waals Gewest begon twintig jaar geleden met de aanleg. Het netwerk doorkruist nu in vele lokale routes en vijf slagaderlijke routes (RV1 t/m RV5) heel Wallonië. Omdat de paden meestal langs de rivier lopen, hoef je nergens te klimmen. De enige hobbel die je af en toe moet nemen is een brug of een sluis. Wie RAVeL verlaat, moet meestal meteen omhoog.
Route RAVeL 1 (zo’n 330 kilometer) loopt van de grens bij Maastricht via Luik, Namen, Dinant en Doornik naar het Franse grensdorp Houplines. Officieel startpunt is de grote, markante sluis net voorbij Maastricht, waar Maas en Albertkanaal splitsen. Hier kun je kiezen voor de Maasroute ‒ de route ‘La Meuse à vélo’ ‒ of voor het wat minder populaire brede betonpad langs het kanaal. ‘Verboden in te rijden’ staat er langs het kanaal, behalve voor havenarbeiders. RAVeL-fietsers mogen er gewoon door.

Lanaye is het eerste echte dorp op de route. Wie hier gedropt wordt, waant zich in een landerig Frans dorpje, inclusief kinderkoppen en dorpspleintje met café, kerk en schooltje. Toch is het plaatsje slechts door de Maas ‒ met voetgangerspontje ‒ gescheiden van het Zuid-Limburgse Eijsden. Aan de oevers van de rivier is het uitgebreide terras van Le Grand Petit een fijne pleisterplaats, met koffie op z’n ‘Bels’, met slagroom, likeur, koekje en bonbon. Of de uitbater van het café-restaurant veel RAVeL-fietsers krijgt? ‘Mag meer’, zegt hij in zijn beste Nederlands. ‘Veel klanten pakken het pontje en rijden een rondje Eijsden-Maastricht.’
Onderweg komen we inderdaad weinig fietsers tegen. Zo weinig dat tegenliggers elkaar ‘bonjour’ wensen. Aan de omstandigheden (zonnig, 23 graden en hoogseizoen) kan het niet liggen. Wel aan het grauwe, armoedige imago van de regio rond métropole Luik, dat ‒ onterecht ‒ nog vaak als lelijk eendje wordt gezien. Fietsend langs de industriële aders ‒ de rivieren en kanalen ‒ van het ooit zo rijke Wallonië ontkom je niet aan verpauperde industrie. Maar wie hier niet de schoonheid van inziet, krijgt er op RAVeL genoeg fleurigheid voor terug.
In het lieflijke stadje Visé bijvoorbeeld, waar de twee routes vanuit Maastricht bij elkaar komen. Een nieuwe fietsbrug torent hoog boven het jachthaventje uit; aan de andere kant fiets je over een oud sluisje langs het kanaal. Bordjes proberen recreanten over te halen om in het dorp te komen ‘shoppen à vélo’.
Voorbij Visé passeren we een reeks fraai aangeklede woonboten en rijden we pal achter nog werkende fabrieken langs. ‘Pas op, u kunt geautoriseerd verkeer tegenkomen!’, waarschuwt een bordje in het Frans. Niet onterecht: wat verderop schept een shovel grind uit de laadbak van een schip. We manoeuvreren eromheen.

Ter hoogte van Oupeye slingert RAVeL langs een vrachtwagenkerkhof en een opgebroken brug over de Maas. De oude oprit biedt een fraai uitzicht over de roetzwarte cokesfabriek op de langgerekte landtong van Chertal aan de overkant. Het enorme heavy metal-complex ligt er verlaten bij. Imposantere verpaupering kom je het zelfs in het Oostblok nauwelijks tegen.
Gérald (43) staat er verwonderd naar te kijken. De Fransman fietst van zijn woonplaats Parijs naar Berlijn. ‘Bijzonder dat je hier zo veel oude industrie tegenkomt. Sommigen vinden het lelijk, maar ik vind het mooi-lelijk. Er zit een enorme berg geschiedenis in verscholen. Ik heb wel spijt dat ik niet eerder van deze route had gehoord; ben vanochtend dwars door de Ardennen gefietst, veel te zwaar. Ik hou bovendien van fietsen langs de rivier.’
Vanaf Herstal, banlieue van ‘de vurige stad’ Luik, neemt de verstedelijking toe. En ook het glas op de weg en de lege halveliterblikken Jupiler. Waar het verkeer om ons heen vaststaat, waaronder veel vakantiegangers op weg naar Frankrijk, blijft onze Route du Soleil een oase van rust. Bijna tien kilometer lang slingert het pad dwars door de stad fraai langs de Maas, deels over speciaal aangelegde paden boven het water.

Vanaf Luik kun je kiezen voor andere RAVeL-routes, zoals de fraaie Lijn 38 of de 5. Die laatste voert via Tilff langs de Ourthe schitterend de Ardennen in. Het pad is populair onder wielrenners, zo bewijst ook een aanplakbiljet op een vervallen huisje, gericht aan de ‘Chers Amis Cyclistes’: ‘RAVeL is noch een bos, noch een vélodrome, maar een pad… voor iedereen!’ ‘20 kilometer maximum, geen wedstrijden!’ heeft iemand ernaast gekalkt.
Na Luik voert de RAVeL 1 verder langs de Maas naar de asgrauwe voorstad Seraing, met z’n afgedankte, immense staalcomplex, het even indrukwekkende als troosteloze decor van gevierde films van de Luikse Dardenne-broers, zoals La Promesse, Rosetta en La Fille Inconnue.
Meer beruchte industrie twintig kilometer stroomopwaarts: de verouderde kerncentrale van Tihange. Als fietser scheer je er rakelings langs: je kunt je nog net niet douchen in het koelwater van de reactor. Langs Huy meandert het pad met de rivier mee naar Namen. In Huy kun je even van het veilige, vlakke RAVeL-pad af voor een beklimming van de beruchte kuitenbijter De Muur… voor wie zich toch nog even moe wil maken.

Vennbahn: Dwars door de Eifel, natuurgebied De Hoge Venen en de Ourvallei. Doet drie landen aan: van Aken (Duitsland), België (St. Vith) via Monschau naar Troisvierges (Luxemburg). Hier liep ooit een spoor, nu met z’n 125 kilometer een van de langste tot fietspaden omgezette spoorlijnen in Europa. Komt vlak bij het hoogste punt van België, maar desondanks zeer beperkt hoogteverschil. Enkele kilometers met grindpad. www.vennbahn.eu
RAVeL Lijn 38: Het oude smalspoorlijntje van Luik naar de zinkmijnen van Plombières. Zo’n 35 kilometer door het Land van Herve, met nog veel oude treinhistorie zoals oude stationnetjes én overgebleven spoor. Eindigt bij station Hombourg, nu een restaurant. Met op het nabijgelegen emplacement fraaie wegroestende treinen.

RAVeL Lijn 87: Flobecq (Vloesberg)-Elzele: Pays de Collines
Groene, rustieke route van zo’n 25 kilometer over de afgebroken spoorweg bij Ronse in Le Pays des Collines (Heuvelland), rond de taalgrens van de Vlaamse Ardennen en Waals Henegouwen. De lijn werd vooral gebruikt door arbeiders die in de mijnen van de Borinage bij Mons gingen werken.
Enkele grote RAVeL-trajecten:
RAVeL 1, 330 km: van west naar oost door Wallonië, van Houplines (Fr.) naar Lanaye, bij Maastricht.
RAVeL 2, 100 km: noord-zuid van Hoegaarden, via Namen naar Mariëmbourg (Couvin).
RAVeL 3, 90 km: noord-zuid van Lembeek naar Erquelinnes.
RAVeL 4, 45 km: noord-zuid van Overboelare naar Saint-Aybert (Fr.).
RAVeL 5, 35 km: van Luik naar Comblain-La-Tour

Kaartjes van de routes kunnen voor smartphone of tablet gedownload worden via de Franstalige website ravel.wallonie.be. De site van het Waals Bureau voor Toerisme is tweetalig: zoek op ‘ravel’.

RAVeL 1 naar Luik, en eventueel verder naar Huy, Namur en Dinant, kun je fietsen vanaf Maastricht. Hier is voldoende fietsverhuur. Op het station zijn ook OV-fietsen beschikbaar, voor wie een deel van de route wil fietsen in een of twee dagen. Op en neer naar Luik is ruim 60 kilometer. Het fietspad langs de Maasboulevard in Maastricht voert naar het beginpunt, de grote sluis bij Petit-Lanaye, net over de grens. Hier is ook volop (gratis) parkeergelegenheid voor de auto. De route is te volgen langs de Maas óf het Albertkanaal.
Een extra dag uittrekken voor Luik is aan te bevelen: er zijn veel oude kerken en musea, en de Waalse stad heeft een prachtig oud gedeelte dat tegen de heuvels is gebouwd. Ook zijn er voldoende (betaalbare) overnachtingsmogelijkheden. Iedere zondag is er langs de Maas een grote markt en op vrijdag een vlooienmarkt aan de overkant (Saint-Pholien).
Verpoosplekken op de route naar Luik zijn o.a. Le Grand Petit in Lanaye, La Capitainerie in de jachthaven van Visé en iets verder de Mosa Bar in Hermalle. In de dorpjes zijn ook supermarkten.

Handige site: liegetown.be

Lees meer over fietsen over spoorlijnen