Fietscorrespondent Thalia Verkade

Het was een zomerproject. ‘Lekker luchtig’, dacht Thalia Verkade. Ze zou acht weken lang over fietsen schrijven. Hoe kon je al die automobilisten op de fiets krijgen en zo de files oplossen? Moest je daarvoor niet zoveel mogelijk strakke asfaltpaden aanleggen, zodat fietsers in zo min mogelijk tijd van Den Haag naar Rotterdam konden rijden of van Arnhem naar Nijmegen?
Verkade: ‘Ik dacht dat zelf en heb inmiddels de indruk dat vooral landelijk bij politici zo over fietsers wordt gedacht: Meer fietsers betekent een einde van de files en daarom moet je investeren in fietsers. Maar ik ontdekte dat je daarmee de fiets en de fietser tekortdoet. Eigenlijk had jullie directeur Saskia Kluit dat ook vrij vroeg al zo gezegd en als reactie op mijn eerste stukken zette een De Correspondent-lid met de naam Bert me aan het denken.’

Bert schreef in een ironisch commentaar: Laten we uitbannen, alles wat niet rationeel is, niet veilig is. Weg kromme, slechte, smalle wegen! Recht moet het zijn, van A naar B. Geen obstakels, geen ander verkeer waar je mee om moet gaan. Nee, recht en leeg en geen avontuur, dát hebben we geleerd van de auto’s! Geef mij maar veel autofiles. Lekker rustig voor de fietsers. Ik fiets niet voor of tegen of om de files. Ik fiets omdat ik dat zelf graag wil.
‘Snelwegdenken reduceert fietsers tot automobilisten. Als je fietsers op een speed pedelec met een helm op zo snel mogelijk van A naar B laat rijden, zie je over het hoofd dat fietsen zo veel meer is. De fiets heeft niet alleen waarde voor mobiliteit en gezondheid, maar ook voor de kwaliteit van leven. Opvallend veel mensen krijgen goede ideeën op de fiets en je hebt veel meer contacten met andere mensen dan wanneer je in een bewegende cabine zit, wat de auto in feite is.’

Voor een veelomvattender blik op fietsen moet je bij lokale bestuurders zijn, ontdekte Verkade. ‘In steden gebeurt de laatste jaren heel veel. Veel fietsambtenaren zijn begonnen met een aanstelling van een dagje per week en dat is uitgebreid naar fulltime. Op lokaal niveau snapt iedereen dat de auto niet meer in de stad past. Steeds meer mensen willen in de stad wonen, maar dat betekent dat er geen plek meer is voor de auto. In een leefbare stad wandelen en fietsen de mensen. Over de hele wereld wedijveren steden over wie de leefbaarste stad heeft. Burgemeesters laten zich daarop voorstaan.’
Verkade heeft voor haar artikelen veel gehad aan de inzichten van Marco te Brömmelstroet van de Universiteit van Amsterdam, ook wel de fietsprofessor genoemd, die het gedrag van fietsers vergelijkt met dat van spreeuwen, terwijl automobilisten meer ganzen zijn die in strakke formaties op steeds dezelfde afstand van elkaar vliegen. ‘Toen ik hem sprak, was ik heel enthousiast over de dingen die in Amerika voor fietsen worden gedaan, zoals douches op je werk, waardoor meer mensen op de fiets zouden stappen en dat we dat in Nederland toch ook meer moesten hebben. Hij lachte me niet uit, maar het was natuurlijk naïef. In Nederland wórdt al zo veel gefietst. Met douches wordt dat echt niet meer. Natuurlijk is het goed om mooie fietspaden aan te leggen en andere dingen voor fietsers te doen, maar ik snap nu dat het naïef is om te denken dat daardoor veel meer mensen gaan fietsen.’

Verkade schreef eerder over fietsen, en met veel plezier, maar ze vond het geen onderwerp voor serieuze journalistiek. ‘Daar ben ik van teruggekomen. Kijk, ik heb over accu’s geschreven, ook een belangrijk onderwerp, want ze zitten overal in ‒ in je telefoon, laptop, elektrische auto, enzovoort. Maar dit project was misschien wel mijn mooiste klus tot nog toe omdat een fiets in zijn verschrikkelijke gewoonheid zoiets extreem bijzonders is. En ik vond de fietsexperts erg open en inspirerend. Het zijn originele denkers, gedreven. Misschien wel omdat het pioniers zijn, want fietsen wordt nog niet zo lang serieus genomen.’

Komende maanden is Thalia Verkade met zwangerschapsverlof. Waar ze daarna over gaat schrijven, weet ze nog niet. Het is wel duidelijk dat er nog veel meer over fietsen te zeggen valt. ‘Ik heb het bijvoorbeeld nog niet over schoolgaande jongeren en fietsen gehad, en je kunt ook nog kijken naar de betekenis van fietsen voor de gezondheid, of als bron van creativiteit en rebellie. Dus wie weet kom ik erop terug.’

‘Ik vond het ongelooflijk hoeveel reacties de stukken op De Correspondent op hebben geroepen. Veel meer dan ik had verwacht. Bovendien waren het hele positieve en opbouwende reacties. Er wordt op sociale media vaak gescholden, maar in deze discussies was dat niet zo. Opvallend vond ik ook dat er voor mij weinig bekende namen uit de fietswereld tussen zaten. Wij zijn overigens niet principieel tegen de fiets als filebestrijding, zoals sommige andere fietsexperts. File oplossen is weliswaar afgeleid van autoproblemen, maar als het op die manier leidt tot goede regionale verbindingen voor fietsers, zoals snelfietsroutes, is dat alleen maar mooi. Daardoor hebben we de fiets ook hoger op de nationale agenda kunnen krijgen. Je moet in je overwegingen natuurlijk wel meenemen hoe je het effectiefst investeert in de fiets. De oplossing van Brömmelstroet, waarbij oversteekplaatsen aangepast worden aan het spreeuwengedrag van fietsers, is natuurlijk goedkoop en razend efficiënt, maar de dure investering in een Hovenring of Dafne Schippersbrug is ook heel verantwoord.’

‘Zo’n samenwerking als met De Correspondent was nieuw voor ons, maar dat is heel goed bevallen. We zijn nu ook aan het praten over een ontmoeting met al die mensen die hebben gereageerd. Het is heel leerzaam om te zien hoe De Correspondent een interactieve discussie opzet en experts vraagt om ook te reageren. Het is geweldig om te zien hoe goed er werd gereageerd en het is ook goed dat de Fietsersbond geen hele wilde agenda heeft die extreem afwijkt van wat andere fietsexperts en gewone fietsers willen. Wij noemen het schaalsprong en zij formuleren het misschien anders, maar het komt erop neer dat er meer ruimte moet komen voor de fiets. Fietsers willen de fiets goed kunnen parkeren en veilig en prettig kunnen fietsen naar werk en school.’

De Fietsersbond heeft afgelopen maanden samengewerkt met online platform De Correspondent. Journalist Thalia Verkade over de werkwijze van De Correspondent: ‘Ik duik als leek in een onderwerp en praat met experts. In een krant-oude stijl schrijf je een stuk, je plaatst het, en dat was het. Reacties van lezers worden niet al te serieus genomen. Bij De Correspondent leer je juist veel van de reacties. Het is een leerproces waarin je de lezer meeneemt. In de eerste afleveringen van de serie kreeg ik veel reacties van gewone fietsers, leken. Leken kunnen heel interessante vragen stellen waar deskundigen blinde vlekken hebben. Maar ook de fietsexperts mengden zich uitgebreid in de gesprekken en beantwoordden vragen, bijvoorbeeld Wim Bot van de Fietsersbond.’
Fietsersbond-leden konden twee maanden gratis De Correspondent lezen en we deelden de artikelen van Thalia Verkade op Facebook en in onze nieuwsbrief De Fietsflits.
Alle verhalen van Thalia zijn terug te lezen op www.corr.es/fietsvsfile. In ons ledenblad Vogelvrije Fietser staat half oktober een code waarmee je de artikelen een maand lang gratis kunt lezen.