Eeuw in versnelling

‘Iedereen begon altijd te glunderen als het over de eerste fiets van mijn opa ging. Zijn vader kwam in 1906 met paard en wagen van de markt terug met iets glimmends achter in de kar. Een fiets. De fiets betekende een ommekeer voor mijn opa. Hij reed zo de dijk op, de provincie uit, de vrijheid tegemoet.
En dat was niet het enige verhaal dat ik tegenkwam toen ik mijn familiegeschiedenis uitploos voor mijn vorige boek, Polderpioniers. De verhalen zetten me aan het denken over hoe belangrijk de fiets was, niet alleen voor mijn opa en oma en mijn ouders, maar ook voor mijzelf.’

‘Dat glimmende rijwiel in de kar van mijn overgrootvader was niet zomaar een fiets, maar een Gazelle. Gazelle stond in die tijd hoog aangeschreven. Dat was kwaliteit.’

‘Ik had geen idee dat er zoveel blokkades waren voor vrouwen om te fietsen. Het werd tegengehouden. Vrouwen droegen lange rokken en corsetten waarin ze zich moeilijk konden bewegen. En al die mythen die er werden verteld! Vrouwen zouden door fietsen onvruchtbaar worden, hysterisch raken, zich fysiek buitensporig ontwikkelen en dikke bovenbenen krijgen.’

‘Vroeger kocht je een degelijke zwarte Gazelle voor het leven. Zo’n fiets vertegenwoordigde heel veel waarde. Nu kun je voor een habbekrats een tweedehandsje kopen die je na verloop van tijd opgereden hebt of om een andere reden weer van de hand doet. Een Gazelle is niet meer voor het leven. Het familiebedrijf Gazelle hechtte te lang aan de oude degelijke kwaliteit. Ze hielden alles in eigen productie. Elk boutje en moertje maakten ze zelf. Dat bleek uiteindelijk onhoudbaar.
En wat ik echt niet snap, is waarom er nog steeds geen goede oplossing is gevonden voor fietsverlichting. Na al die tijd blijf je maar hannesen met losse lampjes, lege batterijen of draadjes die stuk gaan.’

‘Mensen denken door het boek ook weer na over de rol van de fiets in hun eigen leven. Ik krijg veel mailtjes van mensen die aanvullende informatie geven. Bijvoorbeeld dat de Duitsers de fietsbelasting afschaften in de Tweede Wereldoorlog en dat je in ruil voor je fietsbelastingplaatje gratis lid kon worden van de NSB. Of dat klopt moet ik nog uitzoeken.’

Sinds het schrijven van het boek ben ik zelf ook weer meer gaan fietsen. De fiets is zo vanzelfsprekend, maar ook zo belangrijk voor ons. Grappig is dat sommige dingen nog verrassend weinig veranderd zijn. Irritaties over snelle fietsen bijvoorbeeld. In de negentiende eeuw vonden boeren en buitenlui de wielrijders ook maar gevaarlijk. Sommige gemeentes verboden zelfs het rijwiel.’

Eeuw in versnelling is een kloek boek waarin de geschiedenis van de fiets, vanaf de ontwikkeling van de loopfiets tot de bekende omafiets van nu, wordt geschetst aan de hand van de familie die achter Gazelle zat. Fascinerend om te lezen, is hoe de ene gebeurtenis voorvloeit uit de andere. Maatschappelijke ontwikkelingen zijn niet los te zien van de fiets. De loopfiets was bijvoorbeeld niet erg succesvol zolang er geen degelijke wegen waren. Wat ook niet hielp was dat fietsen in het begin heel duur waren en alleen te betalen voor de hogere klassen, maar die wilden niet zweten en sporten. Zweten was iets voor arbeiders. Die opvatting kenterde toen uit onderzoek in Engeland bleek dat bewegen gezond was.

Marian Rijk studeerde industrieel ontwerpen en werkte jarenlang als uitgever bij een educatieve uitgeverij. Eerder schreef ze de literaire thrillers Dieptepunt en Blauwdruk. In 2016 verscheen haar familie-epos Polderpioniers.

Lid van de Fietsersbond? Dan kun je als je het ledenmagazine half januari in de bus krijgt met de winactie kans maken op 1 van 5 boeken die wij mogen weggeven én bovendien op 2 februari op de Ledendag gratis een lezing van Marian Rijk bijwonen!