Flow op de fiets? Hoe doe je dat?

Ben je een snelle haas, of een speelse puppy? Gjilke Keuning, kwartiermaker Zorg en Welzijn aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht (HKU), stelde een vragenlijst op voor fietsers waarin het nu eens niet ging over verkeerslichten en paaltjes, maar over wat mensen voelen als ze fietsen. Ze deed het onderzoek aan de HKU via een master Crossover Creativity.

Ze kwam op het idee onderzoek te doen toen ze een speedpedelec kocht. ‘Nadat ik verhuisd was naar een dorp buiten de stad heb ik een speedpedelec gekocht omdat ik met mijn fiets naar het werk wilde blijven gaan. Maar het stoorde me dat ik als ik op de fiets stapte een helm op moest, geen rokje meer aan kon en speciale schoenen aan moest trekken. Ik voelde me vrij en open, maar ik zag er intimiderend uit met mijn helm en bril, en zo voorovergebogen. Daar wilde ik wat aan doen. Ik dacht er in eerste instantie aan om kleding te ontwerpen die die problemen op zou lossen, maar mijn begeleiders aan de HKU vonden dat te beperkt.’ 
Ze gooide het uiteindelijk over een totaal andere boeg. Want ze miste iets in de manier waarop er normaal gesproken naar fietsen en fietsers wordt gekeken. ‘Het is altijd zo rationeel. Daarmee zie je belangrijke aspecten van het fietsen over het hoofd.’

Vaag gedoe? Feit is dat zowel in de wereld van verkeerskundigen als in de wereld van gezondheidsdeskundigen vaak over het hoofd wordt gezien dat fietsen niet alleen goed is voor je conditie en spieren, maar dat je fietsen ook in kunt zetten voor welzijn en veerkracht van mensen. Stel je voor dat er een manier is om ervoor te zorgen dat je als mens vaker zo’n gelukzalige toestand zou kunnen bereiken waarin je op de toppen van je kunnen ideeën bedenkt en je werk kunt doen. Fietsen kan helend zijn voor zowel fysieke als mentale klachten en waarom zou je daar niet meer mee doen? Fietsen kan worden ingezet in plaats van medicijnen. Keuning: ‘Er wordt algauw naar medicijnen gegrepen, maar het is ongelooflijk hoeveel je voor elkaar krijgt met bewegen. Alleen al als je je voeten ronddraait op de trappers. Die roterende beweging wekt positieve gevoelens op, maar zorgt ook voor betere verbindingen in je hoofd. Daardoor is het bijvoorbeeld goed voor mensen met stress, maar ook met alzheimer.’
Ook voor de ogen is fietsen een weldaad. ‘Je zou denken dat fietsen veel van je ogen vergt omdat je steeds om je heen moet kijken, maar het tegendeel blijkt het geval. Je ogen hebben die rijke prikkels nodig. De hele dag achter je beeldscherm zitten is echt slecht voor ogen omdat dat zo eentonig is.’
Als we wat beter na zouden denken over hoe we flow op ons werk konden bereiken zouden we niet zoveel uren hoeven te zwoegen achter onze beeldschermpjes.

Keuning ontdekte dat flow ‒ of niet ‒ niet zozeer met je snelheid te maken heeft. ‘Ik heb vragenlijsten uitgezet onder fietsers die op speedpedelecs reden, maar ook onder fietsers op stadsfietsen. Er is geen ideale snelheid voor fietsers in het algemeen. De ideale snelheid van de een is niet de ideale snelheid van een ander. Ik merk dat ikzelf gedij bij snelheid. Dan ontspan ik optimaal. Terwijl je dan heel veel om je heen moet kijken. Ik heb ook van mensen gehoord, ook van jonge mensen, dat een elektrische fiets niks voor ze is omdat zij hard rijden niet prettig vinden.’
Wat wel algemeen is aan in een flow raken, is dat niemand op de fiets stapt en direct in een flow zit. Je moet eerst ‘ergens doorheen’. Je hebt altijd gedoe. Je hebt ruzie met je man/vriendin of kind, of je banden zijn zacht. Je blijkt te warm gekleed. Na verloop van tijd verdwijnen die gedachten en ga je op in het fietsen en je omgeving. Je krijgt ruimte voor andere gedachten en gevoelens. En dat komt mede door de bewegingen van het lichaam.

1. Struggle (spullen bij elkaar zoeken, mopperen op iemand die zijn vuilnisbak in de weg heeft gezet, of een ingewikkelde vraag die je al dagen bezighoudt)
2.  Relaxation (je laat het los, gaat ontspannen, om je heen kijken, je voelt je vrij)
3. Flow (ineens gaat alles vanzelf, je vergeet de tijd en krijgt diepe inzichten)
4. Recovery (je voelt een grote tevredenheid en komt ontspannen op je bestemming aan)

Een ander onderdeel van het onderzoek was om de opgedane inzichten te verwerken in toekomstscenario’s. Eén zo’n scenario was een slimme fiets die je beter kent dan jij jezelf en adviezen geeft: ‘Rij nog maar even een stukje om. Daar knap je van op.’ Een slimme fiets die ook de ideeën die je al fietsend bedenkt onthoudt.

Keuning past de inzichten uit haar onderzoek in haar eigen leven toe. ‘Mijn onderzoek gaat erover hoe je je lichaam in een optimale staat brengt. Ik pleit voor gezondheidsrituelen. Zelf zorg ik dat mijn fiets is opgeladen en mijn tas klaarstaat als ik op pad ga. In deze coronatijd wandel ik veel met muziek op mijn koptelefoon. Nu ben ik niet zo’n wandelaar, maar als ik die muziek opzet krijg ik direct zin om te wandelen. Zo zijn lichaam en geest gekoppeld. Je kunt gebruikmaken van het geheugen van je lichaam.’
Keuning heeft al in verschillende kringen van fietsspecialisten verteld over haar onderzoek. Ze hoopt dat ze er een verandering in het denken mee kan bewerkstelligen. Maar ze heeft ook nog een praktisch onderzoek voor ogen: nieuwe overschoenen ontwerpen met haar studenten. ‘Ik erger me kapot aan ze, maar ik moet ze wel dragen want anders is het de pest voor mijn schoenen.’

Als beleidsmakers en ook de Fietsersbond over ‘fietsen zonder hindernissen’ spreken, gaat het vaak over de noodzaak voor betere fietspaden en de aanleg van fietsbruggen, maar hindernissen om te gaan fietsen zijn ook: geen prettige regenkleding hebben of geen zin in het slepen met spullen. Ook als je die hindernissen wegneemt wordt fietsen aantrekkelijker en zit je sneller in zo’n weldadige flow.
Meer weten? https://exposure.hku.nl/p/cycling-futures,-the-rise-of-super-human-be-ing

We zijn benieuwd wanneer jij in een flow raakt. Als je hard fietst of wanneer je een rustig slenterpaadje neemt? Laat het ons weten met een bericht hieronder of stuur een mail naar [email protected]