Kies voor de fiets, het enige CO-2 vrije vervoermiddel

Een gouden kans voor het klimaatbeleid

Op 15 juni besprak de Tweede kamer de voortgang van het klimaatbeleid. De regering is gematigd optimistisch over de voortgang, de milieubeweging een stuk kritischer. In de discussie lijkt bijna iedereen één aspect over het hoofd te zien: de belangrijke rol die fiets – het enige CO2-vrije vervoermiddel – kan spelen in de reductie van de CO2-uitstoot.

Dit artikel verscheen op 15 juni 2009 op de opiniepagina van de Volkskrant.

De stand van zaken
Op basis van de Verkenning Schoon en Zuinig, die door het Energieonderzoekscentrum (ECN) en het Planbureau voor de Leefomgeving is verricht, constateert minister Cramer dat het kabinet de klimaatdoelen voor 2011 haalt en dat de doelen voor 2020 in zicht zijn. De Stichting Natuur en Milieu ontkende dat op 29 april in een persbericht. Directeur Mirjam de Rijk wees er onder meer op dat de regering een verdere groei van de CO2-uitstoot in het verkeer niet uitsluit en dat de gevolgen van het uitstel van de kilometerheffing bovendien nog niet zijn doorgerekend. De minister probeert de Kamer gerust te stellen door erop te wijzen dat er van alles gebeurt en nog veel meer gaat gebeuren, zoals het inzetten op elektrisch rijden.

Fiets en korte ritten
Wat ons opvalt is dat er in het Nederlandse klimaatbeleid veel aandacht is voor technologische innovaties en snufjes, maar dat de kansen die de fiets biedt als enige CO2-vrije vervoermiddel niet erg serieus worden genomen. Op de voorpagina van het werkprogramma Schoon en Zuinig staat een afbeelding van fietsers, maar in de tekst komt de fiets alleen obligaat en mondjesmaat voor. In het voorstel van SNM voor aanvullende maatregelen om het klimaatgat te dichten ontbreekt de fiets volledig.
In het fietsland Nederland is dat merkwaardig. Van alle verplaatsingen in Nederland is 27% op de fiets. Op de korte afstanden (tot 7,5 kilometer) is de fiets zelfs het belangrijkste vervoermiddel, met een aandeel van 34%. Toch is er juist op die korte afstanden nog een wereld te winnen. Van alle ritjes met de auto vindt namelijk meer dan de helft op de korte afstand plaats en juist die ritten zijn het meest vervuilend. Die korte ritten zouden heel goed met de fiets gedaan kunnen worden.

Groningen als voorbeeld

De Fietsersbond heeft eerder becijferd dat het vervangen van al die korte autoritten door fietsritten theoretisch een besparing van 2,42 miljoen ton CO2 kan opleveren. Als reactie kregen wij bij herhaling dat ons verhaal interessant was, maar niet hard genoeg, te kort door de bocht en niet-realistisch. Inmiddels kunnen wij exactere, meer realistische en beter onderbouwde berekeningen presenteren. Hans Nijland van het Planbureau voor de Leefomgeving bekeek wat er zou gebeuren wanneer er in Eindhoven, Rotterdam of heel Nederland een fietsaandeel zou zijn als dat in fietsstad Groningen (46% op ritten tot 7,5 kilometer). Zijn conclusie, gepubliceerd in Milieu Dossier 2009-0: een besparing van 0,8, tot 0,9 Mton is mogelijk. Dat is zo´n 4 tot 5% van de totale CO2-emissie van personenauto´s. Daarvoor is het wel nodig dat gemeenten, net als Groningen, langdurig een actief fietsbeleid voeren, geflankeerd door parkeer-, verkeers- en ruimtelijk beleid dat autogebruik op korte afstanden ontmoedigt.

Een miljoen ton uitstoot besparen
De uitkomst van de quick-scan van Hans Nijland is opmerkelijk en overtuigend. Uit de Fietsbalansonderzoeken die de Fietsersbond uitvoert blijkt dat een structureel en robuust fietsbeleid daadwerkelijk leidt tot een groter fietsgebruik. Een fietsaandeel als dat in Groningen is geen utopie, maar een beleidsdoel dat in Nederland te realiseren is. Daarbij komt dat de fiets op afstanden van 7,5 tot 15 kilometer ook nog een aandeel heeft van 20%. Dat aandeel kan behoorlijk groeien door het gebruik van de elektrische fiets en door het realiseren van aantrekkelijke en comfortabele routes. Een groei van het fietsaandeel levert uiteraard extra CO2-besparing op. Verder heeft Nijland ook het fietsen van en naar stations niet meegenomen. Het totale fietsaandeel kan daarom volgens onze vaste overtuiging tot boven de 1 Mton CO2 oplopen. Ter vergelijking: de verwachte opbrengst van Het Nieuwe Rijden (fase 3) is 0,3 Mton, die van de invoering van de kilometerheffing voor vrachtwagens ook 0,3 Mton.

De besparing ligt voor het oprapen
Onze conclusie is dat de fiets een substantiële bijdrage kan leveren aan het bereiken van de klimaatdoelen. Het zou daarom goed zijn wanneer de Tweede Kamer aandacht ging besteden aan de fiets als enige CO2-vrije vervoermiddel en daarvoor ook binnen het klimaatbeleid extra middelen ter beschikking stelt aan gemeenten: geld voor extra fietspaden, voor bruggen en viaducten die tot kortere fietsroutes leiden, voor goede gratis stallingen in binnensteden, bij stations, bedrijven en scholen en voor het ontwikkelen van creatieve campagnes om het autogebruik op de korte ritten te ontmoedigen. Waarom alleen geld vrijmaken voor elektrische auto´s en sloopregelingen – waarvan de positieve effecten zeker niet onomstreden zijn – wanneer bijna elke Nederlander het gezondste, goedkoopste, snelste (in de stad!) en schoonste vervoermiddel al thuis heeft staan? In de hele wereld is er meer en meer belangstelling voor het Nederlandse fietsbeleid. In Nederland zelf vinden we fietsgebruik zo vanzelfsprekend dat we gouden kansen dreigen te missen.

Hugo van der Steenhoven en Wim Bot zijn resp. directeur en beleidsmedewerker bij de Fietsersbond

Categorieën