Nieuwe mobiliteit, na het autotijdperk

Cruciale passages
“De afgelopen halve eeuw was de groei van het autoverkeer zo vanzelfsprekend, dat we ons moeilijk kunnen voorstellen dat daaraan nu een einde komt. Toch is dit zo. De gemiddelde snelheid van het autoverkeer al ruim een decennium niet meer toe en in combinatie met de afnemende bevolkingsgroei stopt hierdoor de groei van het autoverkeer.”

En: “Goed bereikbare plekken trekken nieuwe activiteiten aan. (…) Dit is de wet van behoud van files. We moeten stoppen dit als een probleem te zien. (…) Het oplossen van de files moet dus niet langer het hoofddoel van het mobiliteitsbeleid zijn. Een beter motief is het per geïnvesteerde euro zo veel mogelijk verbeteren van de bereikbaarheid, als combinatie van nabijheid en snelheid.”

“Het is hoog tijd om de vergeten helft van het sleutelbegrip bereikbaarheid terug te halen. Bereikbaarheid ontstaat namelijk niet alleen uit snel vervoer, maar ook door korte afstanden. … Door bereikbaarheid te verengen tot snelheid, verdwijnt het belang van verdere verstedelijking ten onrechte buiten beeld. Juist betere binnenstedelijke vervoersvoorzieningen bevorderen stedelijke verdichting en leveren hierdoor per euro de meeste extra bereikbaarheid. Nu zijn de 20% bewoners van het sterkst verstedelijkte deel van Nederland 10% meer tijd aan reizen kwijt dan de rest, zodat juist binnen de grote steden sprake is van een mobiliteitsachterstand.”

Het zijn drie cruciale passages uit het nieuwe boek van mobiliteitsexpert Arie Bleijenberg. Geen fundamentalistische oprichter van de Fietsersbond of diep-groene milieuactivist, maar business director Infrastructuur bij TNO. Hij komt op grond van wetenschappelijk onderzoek tot zijn pleidooi voor een ander verhaal, een ander paradigma over mobiliteit. En dat op een toegankelijke en met vele visualisaties heel aantrekkelijke manier, ook voor mensen die geen super-expert zijn. Zeer verhelderend vond ik de nadruk op het belang van de snelheid bij het succes van de auto. Mensen besteden gemiddeld 1,1 uur per dag aan woon-werkverplaatsingen, de auto maakte een enorme vergroting van de bereikbaarheid mogelijk en die groei is nu voorbij omdat de snelheid niet meer toeneemt.

Elementen van een nieuw verhaal
De belangrijkste elementen van een nieuw verhaal zijn die Bleijenberg noemt zijn:

• Prioriteit voor bereikbaarheid binnen stedelijke regio’s en niet op de hoofdinfrastructuur tussen de grote steden. Stedelijke ringwegen hebben een lokale functie. Om stedelijke verdichting te realiseren zijn lokale inkomstenbronnen en een congestieheffing nodig. Een integrale, niet-verkokerde aanpak van alle modaliteiten binnen de daily urban systems is noodzaak. Fiets en “mass transit” spelen daarin een hoofdrol.

Investeren in nieuwe en vernieuwde infrastructuur binnen steden, het zwaartepunt van het beleid verschuift van Rijk naar metropool- en stadsregio’s. Daarbij noemt hij expliciet fietsvoorzieningen.

Inspelen op de groei van de luchtvaart, die vooral groeit door de snelheid van het luchtverkeer. Bleijenberg denkt dat verstedelijking vooral plaats vindt rond goed bereikbare plekken, lees internationale luchthavens, lees Schiphol.

Daadwerkelijk duurzame mobiliteit, met name door scherpere CO₂-eisen.

Kanttekeningen
Bij het boek zijn zeker drie belangrijke kanttekeningen te maken:

1) Bleijenberg gaat nergens in op de vraag hoe de fietsinfrastructuur in het stedelijk gebied moet worden verbeterd, het blijft bij algemene aanduidingen. De Fietsersbond probeert dat in te vullen met het idee van een schaalsprong in fietsvoorzieningen, waardoor meer ruimte voor de fiets ontstaat.

2) De succesvolle fiets-treincombinbatie, volgens experts als Roland Kager in feite een fiets-treinsysteem, ontbreekt als concept geheel; het is juist die combinatie die met name in de Randstad met zijn vele stedelijke kernen zorgt voor een goede bereikbaarheid als alternatief voor de auto. Verdere investering daarin kan helpen om de noodzaak van investeren in verbindingen tussen de steden te verminderen.

3) De omarming van het vliegverkeer en het inzetten op Schiphol als magneet van stedelijke ontwikkeling gebeurt wel erg kritiekloos. Bleijenberg gaat hier ook voorbij aan het prijsmechanisme, iedereen weet dat vliegen veel te goedkoop is en mede daardoor blijft groeien en groeien. Het alternatief van een Europees dekkend hogesnelheidsnet (dat overigens ook nadelen kent) op het spoor komt ook niet aan de orde.

De kanttekeningen nemen niet weg dat we als Fietsersbond dit pleidooi op hoofdlijnen van harte kunnen onderschrijven. Lezen dit boek!

Uitgeverij Eburon, 18 euro.