Vrouwenfiets zwabbert

Geleerden zijn het erover eens: een fiets met stang is het sterkst.
Kees Bakker van de Fietsersbond: ‘Dat traditionele herenframe, het diamantframe, is stijver en lichter dan een damesframe met lage instap. Als je als vrouw soepel en lenig bent, kun je daar net zo goed op rijden. Een lage instap is handig als je wat ouder wordt. Of als je met kinderen fietst, want dan kan je die beenzwaai niet maken. Maar dat geldt voor zowel mannen als vrouwen.’
Het gaat niet om breken of niet. Breken doet een frame niet snel, maar het scheelt in stijfheid. Bakker: ‘Voor dagelijkse tochtjes maakt het niet veel uit. Je merkt het pas als je met veel bagage fietst of veel kracht zet, bijvoorbeeld berg op, of als je hard gaat, berg af. Dan krijg je het gevoel dat de fiets zwabbert.’
Toen Ellen van Oost, universitair hoofddocent Gender en Technologie aan de Technische Universiteit Twente, een trekkingfiets kocht, viel haar wat op: ‘Ze hebben voor die sportieve fietsen een tussenoplossing bedacht. De stang zit bij een vrouwelijk model zo’n beetje tussen hoog en laag in. Je kunt je afvragen of het per se nodig is dat je nog ergens aan kunt zien dat het een fiets voor vrouwen is.’

Goeie vraag: waarom moet je aan een fiets kunnen zien dat hij voor een vrouw of een man is?  Bij Snel Tweewielers in Utrecht maken ze sportfietsen op maat. Fietsenmaker Arie-Jan Groenewegen: ‘Ik zeg vaak genoeg tegen vrouwen: ‘Neem nou een fiets met stang!’ Vrouwen zijn vaak toch al wat banger uitgevallen dan mannen en als een fiets met lage instap eerder zwabbert, voelt dat onveilig en durven ze niet meer zo hard.’
Groenewegen kan het verschil in rijgedrag goed zien in de werkplaats. ‘Bij vrouwen slijten de remmen het hardst. Bij mannen de ketting en het tandwiel.’
Als vrouwen op een mannenfiets stappen, moeten ze wel opletten bij het kiezen van de framemaat. Groenewegen: ‘Vrouwen hebben relatief langere benen en kortere bovenlijven dan mannen. Daarom zitten ze al snel verder voorovergebogen dan leuk is en krijgen zo last van zadelpijn.’
Daar zijn oplossingen voor: het zadel hoger zetten en een kleinere framemaat kiezen waar de afstand tussen balhoofd en stuurpen korter is. Of een zogeheten vlinderstuur op de fiets zetten om te kunnen kiezen hoe ver voorovergebogen je wilt zitten.

Het meest ideale is een fiets met stang die op de vrouwelijke maat is gemaakt. Die bestaat. Groenewegen ziet het aanbod de laatste jaren groeien. ‘Je ziet steeds meer jonge meiden op de sportfiets stappen. Ze beginnen op de fiets van hun vader of broer, maar na een tijdje krijgen ze allerlei klachten: rugpijn en klachten aan de schaamlippen, soms tot bloedens toe. Dan komen ze hier om te kijken wat daaraan te doen is. ’
Cube, Trek en Canondale hebben racefietsen met stang speciaal voor vrouwen. De verhoudingen zijn op die fietsen net iets anders: smaller stuur, kleinere afstand tussen stuur en rem/schakelhandle. En het zadel. Dat moet ronder en breder zijn. Want het verschil in de bekkenvorm is het meest wezenlijke in de bouw van mannen en vrouwen. Vrouwen krijgen door hun bouw eerder last van het zadel als ze ver voorover zitten. Doe dat dan niet, kun je zeggen. Maar als racefietsen je lief is, moet je wat. Groenewegen kent zelfs een fanatieke vrouw die haar schaamlippen voor het wielrennen heeft laten verkleinen. Niet dat de voorovergebogen zit voor mannen nou zo heilzaam is. Groenewegen: ‘Mannen kunnen een verdoofde urinebuis krijgen. Dan kunnen ze niet meer plassen of alleen met heel veel pijn.’

Een ander belangrijk verschil tussen de herenracefiets en de damesracefiets: de kleur. De damesracefietsen van Trek zijn opgewekt rood/wit of pastelblauw/wit. Dat maakt een heel andere indruk dat de strenge herenmodellen. Die zijn er alleen in zwart, wit of zilvergrijs.
Groenewegen: ‘De meeste fietsen zijn in een beperkt aantal kleuren verkrijgbaar, maar bij maatfietsen heb je meer keus in framekleuren.’ Dat windt mannen absoluut niet op. ‘Negen van de tien keer kiezen ze matzwart.’ Dan de vrouwen. ‘Als we een roze frame met groene balletjes hebben, kiezen ze voor roze met groene balletjes.’
Natuurlijk zijn er uitzonderingen. Homo’s kiezen vaak zachtere kleuren en een enkele vrouw gaat liever dood dan dat ze op een babypastelblauwe fiets gezien wordt. Maar over het algemeen gaat de vlieger wel op dat vrouwen sneller voor een uitgesproken kleur kiezen. Erg jammer dat die keus er niet altijd is.
Van Oost: ‘Sla een willekeurige fietsbrochure open. Ik denk dat de fietsindustrie grotendeels in handen van mannen is. Fietsen hebben allemaal dezelfde gaapverwekkende kleuren: metallic-achtig verlopen blauw of zwart. En van een en hetzelfde model is er in die saaie kleur een vrouwenvariant met lage instap en een mannenfiets met stang. Dat straalt zo’n saaie degelijkheid uit. Alsof ze aan een grijs mannenpak met streepjes een vrouwelijke draai geven en dat is het dan. Zet daar een dwarse vrouwelijke ontwerper op die met kleuren en vormen experimenteert.’

Maar er is hoop voor de kleurbeluste vrouwelijke fietser. Wie haar fiets vrouwelijke schwung wil geven, kan altijd naar de kwast grijpen, een bonte jasbeschermer haken, bloemenslinger om het stuur wikkelen of een felgekleurde mand voorop bevestigen. Dat wordt volop gedaan. Dat een fiets er vrouwelijk uitziet is voor het fietsgemak niet van belang, maar voor het fietsgenot wel degelijk.
Mannen leuken hun fiets op een andere manier op. Groeneweg: ‘Vrouwen houden de hand op de knip. 700 tot 1100 euro en dan houdt het meestal wel op. Zelfs een extra bidonnetje kan er niet af. Maar het kan eraan liggen dat de vrouwen die ik zie vaak jonge meiden zijn, studentes nog. Mannen doen niet moeilijk over een paar honderd euro meer voor materiaal. Ze kopen eerder fietscomputers. Ze kicken ook op bijzondere spaakpatronen in de wielen en die zijn erg kostbaar.’

En dan is er nog de uniseks fiets. Vouwfietsen en ligfietsen kennen geen onderscheid naar sekse. Alle OV-fietsen hebben een lage instap. Mannelijke studenten en opoefietsen gaan al decennia goed samen. En wat betreft Marokkanen in een djellaba of Afrikanen in kaftans: die pakken liever een fiets met een lage instap.
Toch denkt Ellen van Oost niet dat uniseks fietsen in Nederland toekomst hebben: ‘De meeste mensen die een nieuwe fiets kopen, kiezen toch voor een mannen- of een vrouwenfiets omdat ze een man of vrouw zijn.’
Mannelijkheid, vrouwelijkheid, het doet er toe. Kijk bijvoorbeeld ook naar de opkomst van de oermannelijke mountainbikes, de SUV onder de fietsen. Ze worden lang niet altijd gebruikt om daadwerkelijk mee door de bossen te raggen, maar ook van en naar school staat het mannelijk om op een ultiem geveerde fiets de suggestie te wekken dat je van de gebaande paden af durft. Zo’n fiets heeft natuurlijk geen bagagedrager of spatborden, dat zou maar praktisch zijn. En praktisch, dat is meer iets voor vrouwen, volgens Van Oost. Vrij filosoferend over wat er in de ontwikkeling van de fiets anders was gegaan als er meer vrouwen aan het roer hadden gestaan, zegt zij: ‘Er is opvallend lang weinig aan praktische dingen verbeterd. De verlichting ging voortdurend kapot. Daar komt nu eindelijk met de naafdynamo verbetering in. Ik vermoed dat vrouwen dat toch wat eerder hadden opgepakt.’