Het fietspad lag er al toen de snelweg nog een tweebaans betonweg was. Op 28 mei 1932 werd het laatste gat in de Afsluitdijk gesloten. Een jaar en drie maanden later mocht het verkeer erover. Sindsdien kun je eroverheen fietsen. Generaties Nederlanders hebben dat inmiddels gedaan. Een rondje IJsselmeer behoort tot de klassieke fietsvakanties.
Saai. Dat zeggen mensen vaak over de Afsluitdijk. Eentonig. ‘Daar ga je in jezelf mompelen.’
Wat vooral opvalt als je de Afsluitdijk oprijdt is de verkeersruimte die je betreedt: witte strepen, verkeersborden, hectometerpaaltjes, praatpalen.
Het fietspad ligt pal naast de snelweg en is zelf ook een soort snelweg. 32 kilometer lang en alsmaar rechtdoor. Dat kun je saai noemen, maar alsmaar rechtdoor heeft voordelen. Je hoeft niet scherp op te letten. Geen verkeer van rechts. Je kunt over iets nadenken. Het is al vaker bezongen. Nergens kun je zo goed nadenken als op de fiets. De Afsluitdijk biedt daarvoor de ultieme mogelijkheid. Geen afleiding, gewoon doortrappen. En doorzetten, zeker met de wind tegen.
Sportieve uitdaging
Hoeveel fietsers er precies dagelijks over de Afsluitdijk rijden is niet bekend. Op een mooie dag in de vakantie kwamen wij er 25 à 30 in een uur tegen. Pakweg 400 op een dag? Dat is niet te vergelijken met drukke fietsroutes in de stad, maar niet niks.
Zouden er fietsforensen rijden? De uitbater van de lunchroom bij het door Dudok ontworpen Vlietermonument denkt van niet. Een dorpsgenoot van mij die dagelijks met de auto over de dijk rijdt komt vrijwel elke dag dezelfde oudere man met grijs baardje tegen, in wielertenue op de racefiets. Geen forens, vermoedt hij, maar een gepensioneerde.
Afsluitdijk op de 'bucketlist'
Is de Afsluitdijk een van die dingen die je ‘gedaan’ moet hebben als fietser in Nederland? Het is absoluut een sportieve uitdaging. Je kunt ’m niet half doen; er is geen trein onderweg om in te stappen. Maar het is niet iets waar je mensen nu vaak over hoort. Dat is het rare van de Afsluitdijk. Het is een opmerkelijk bouwwerk, maar buitenlandse toeristen lijken er meer oog voor te hebben dan wij. Het fietspad zou een soort col voor De Lage Landen kunnen zijn, maar waarschijnlijk is het voor velen niet meer dan een fietspad om van Noord-Holland naar Friesland te komen of vice versa.
In 2006 liet de ANWB de toeristische potentie van de Afsluitdijk onderzoeken. Het bleek dat jaarlijks 300.000 mensen de Afsluitdijk bezoeken. Zonder promotie. Net zoveel als werkeiland Neeltje Jans, waar wél een echte attractie van is gemaakt. Vooral buitenlanders komen de Afsluitdijk bekijken. De dijk zou nog veel aantrekkelijker gemaakt kunnen worden, schreven de onderzoekers. Bijvoorbeeld door de dijk leuker te maken voor fietsers: rustplekken aan de Waddenzee-zijde of een fietspad. En dat komt er. Aan de Afsluitdijk wordt hard gebouwd.
Zeehonden spotten
Zicht op de Waddenzee is spaarzaam. Het werelderfgoed Waddenzee was niet besteed aan mannen als Lely. De zee was toen vooral bedreiging. Het is toch jammer dat je 32 kilometer langs de Waddenzee fietst en die maar op vier plekken te zien krijgt: bij de sluiscomplexen in Den Oever en Kornwerderzand, bij Breezanddijk en bij het Monument. Wat zou mooier zijn dan zeehonden spotten tijdens een fietstocht?
Bij het Monument, de lunchroom annex uitkijktoren ontworpen door Berlage, draai ik om. Het makkelijke fietsen begint nu, wind in de rug. Nu ik richting Friesland fiets, rijd ik het naastliggende autoverkeer tegemoet en lijkt het nog meer lawaai te maken dan op de heenweg. Er is best veel vrachtverkeer. Een klein regenbuitje zorgt ervoor dat de stank pregnanter wordt.
Het is niet anders; niet te veel aan ergeren. Zo is de Afsluitdijk. Niet gemakkelijk.
Maar als ik verder fiets richting Harlingen en daar over de Waddenzeedijk fiets, besef ik dat de Afsluitdijk ook zo’n fietspad kan hebben, weg van het autoverkeer en in de natuur van de Wadden. Haast om dat te illustreren vliegt er een groepje lepelaars over.
Werk aan de afsluitdijk
Aan de afsluitdijk wordt hard gewerkt. De dijk wordt versterk met enorme stenen van 6500 kilo. Bij Den Oever, aan de Noord-Hollandse kant van de dijk, komen extra spuisluizen om IJsselmeerwater af te voeren. Daarin worden pompen gebouwd. Die kunnen straks 235.000 liter per seconde verwerken. De energie voor de pompen wordt ter plaatse opgewekt met zonnepanelen. Er komt een vismigratierivier zodat vissen makkelijker natuurlijke leef- en paaigebieden kunnen bereiken. En er komt een fietspad aan de Waddenzeekant!