Fietsongeval door loslopend dier: wie is aansprakelijk?

Een loslopende hond steekt plotseling de weg over of een ontsnapt paard beweegt zich vrij door het landschap. Wie is aansprakelijk voor de schade die je lijdt na een fietsongeval veroorzaakt door een dier?

Wanneer een dier een ongeval veroorzaakt, is in de praktijk de bezitter van het dier in beginsel verantwoordelijk voor de schade, tenzij er sprake is van overmacht of eigen schuld van de benadeelde. Dit is een zogenaamde risicoaansprakelijkheid: de bezitter is aansprakelijk, zelfs als hij of zij geen schuld heeft aan het incident. De gedachte achter deze regel is dat dieren onvoorspelbaar gedrag kunnen vertonen, waardoor het risico bij de bezitter wordt gelegd.

In een tamelijk spraakmakende zaak voor de rechtbank in Arnhem op 14 augustus 2023 spreekt de strafrechter de eigenaar vrij van een dodelijk ongeval, dat zijn hond veroorzaakt bij een fietser. De eigenaar verliest op een dijk zijn loslopende hond heel even uit het oog. Op die plek mag het dier loslopen. Een passerende fietser valt door toedoen van de hond en overlijdt later in het ziekenhuis aan zijn verwondingen. De rechter acht de schuld zelfs in drie mogelijke scenario’s niet bewezen. Dat betekent overigens niet dat er civielrechtelijk gezien per definitie geen aansprakelijkheid aan de orde is.

Wat is een bezitter?

Een cruciale vraag is wie precies de ‘bezitter’ van het dier is. De bezitter is degene die het dier voor zichzelf houdt, bijvoorbeeld een eigenaar van een hond of paard. Echter, ook iemand die het dier tijdelijk onder zijn hoede heeft, kan als bezitter worden aangemerkt. Denk bijvoorbeeld aan iemand die voor een vriend op de hond past.

Dit betekent dat als je wordt aangereden door een paard dat ontsnapt is van een manege, zowel de eigenaar van het paard als de manege aansprakelijk kunnen zijn. In de rechtspraak is ook vastgelegd dat deze aansprakelijkheid ver strekt. Zo werd in een arrest van de Hoge Raad bepaald dat ook als een dier tijdelijk aan iemand anders in bewaring is gegeven, deze persoon als bezitter kan worden aangemerkt.

Uitzonderingen: overmacht en eigen schuld

Hoewel de wet een duidelijke risicoaansprakelijkheid oplegt aan de bezitter van een dier, zijn er wel enkele uitzonderingen.

De belangrijkste daarvan is overmacht. Dit houdt in dat de eigenaar van het dier kan aantonen dat het ongeval ondanks alle voorzorgsmaatregelen niet voorkomen had kunnen worden.

Stel bijvoorbeeld dat een fietser uitwijkt voor een ontsnapte hond, ten val komt en letsel oploopt. Als de eigenaar van de hond kan aantonen dat het dier onverwacht uit een stevig omheind erf is ontsnapt door toedoen van een derde (bijvoorbeeld een pakketbezorger die per ongeluk de poort openliet), zou overmacht een mogelijke verdediging kunnen zijn. Echter, uit de rechtspraak blijkt dat rechters dit verweer zelden accepteren. De bezitter wordt geacht voldoende maatregelen te nemen om te voorkomen dat het dier schade veroorzaakt.

Daarnaast kan eigen schuld van de fietser een rol spelen bij de vraag wie aansprakelijk is. Als de benadeelde (in dit geval de fietser) gedeeltelijk verantwoordelijk is voor de schade, wordt de schadevergoedingsplicht van de bezitter verminderd. Stel dat de fietser met hoge snelheid door een park rijdt waar een hond losloopt of op een opgevoerde ebike rijdt, dan kan de schadevergoedingsplicht verminderd worden vanwege eigen schuld.

Hoe kun je jouw schade verhalen?

Stel dat je betrokken raakt bij een fietsongeval veroorzaakt door een loslopend dier. Hoe kun je dan jouw schade verhalen? Allereerst is het belangrijk om te proberen zoveel mogelijk bewijs te verzamelen. Dit kan bijvoorbeeld door getuigenverklaringen, foto’s van de situatie, en – indien mogelijk – het noteren van de gegevens van de eigenaar van het dier. Ook gegevens van je fietscomputer en mobiele telefoon met Garmin- of Strava-app kunnen hierbij van belang zijn.

Vervolgens kun je de bezitter van het dier aansprakelijk stellen voor de door jou geleden schade. Dit kan zowel materiële schade betreffen (zoals reparatiekosten van je fiets) als immateriële schade. De vergoeding van immateriële schade noemen we smartengeld. De aansprakelijkheidsverzekering van de bezitter van het dier zal vaak de schade vergoeden.