Fietsen in Amsterdam Centrum is geen lolletje. Te druk. Maar als je het pontje naar Noord pakt ontdek je een andere kant van de hoofdstad: verkeersluwe arbeiderswijken met keurige voortuintjes, zingende bouwvakkers, getatoëerde bakfietskunstenaars, oppaskindjes en woonarkpaleizen in het groen.

Tekst: Suzanne Brink

De 9 Tuindorpenroute start in de Van der Pekstraat. Je rijdt er zo heen vanaf het pontje van Amsterdam Centraal richting Buiksloterweg met je eigen of gehuurde fiets. Direct de wind door je haren. Het wijde water. Een andere wereld.

100 jaar Van der Pek

Aanleiding voor het uitzetten van deze fietstocht was het 100 jarig bestaan van de Van der Pekbuurt in Amsterdam. De Van der Pekbuurt is een zogeheten tuindorp. Tuindorpen zijn wijken die in de vorige eeuw zijn gebouwd voor arbeiders die met hun grote gezinnen driehoog achter in de benauwde binnenstad van Amsterdam woonden. In de tuindorpen in Noord kregen ze huizen met tuintjes, slaapkamers met ramen en een badkamer. Een hele vooruitgang. En nog steeds zijn de tuindorpen een verademing. Architecten als Van der Pek hebben hun best gedaan om er iets fraais van te maken met mooie steentjes en houten gevels. De 9 Tuindorpenroute laat de pracht en praal van de tuindorpen in Noord van alle kanten zien.

Expres verdwalen

Ik hou mij niet heel precies aan de route. Soms omdat ik de weg kwijt ben en soms omdat iets aan de horizon lonkt. Zoals op de NDSM-werf (1 op het kaartje hieronder), waar nog wel schepen aanmeren en een pont, maar geen schepen meer gebouwd worden. Het is een vrijplaats voor creatieven. Er worden festivals gehouden, soms is er een stille disco-avond of een oesterfeest, en de horeca bloeit en groeit. Neem de IJ-kantine, een geliefde plek voor borrels. Iets verderop zit Pllek met ook al zo’n fantastisch uitzicht over het IJ. Pontjes varen af en aan. In de verte ligt het Centraal Station. Op de werf staan beschilderde containers, boten en eenvoudige onderkomens die als atelier dienen. Ik word ingehaald door een man op een bakfiets met hipsterknotje en de rug en armen vol tattoes. Hij vervoert een stoel en wat muziekinstrumenten.

Tuindorp Oostzaan

Verder naar Tuindorp Oostzaan, nog steeds het IJ aan mijn linkerhand. Over Tuindorp Oostzaan is een interessante aflevering van het televisieprogramma De Hokjesman gemaakt. Leuk voor iedereen die meer van tuindorpen wil weten en specifiek van Tuindorp Oostzaan. Het is nog steeds een echte arbeiderswijk met in het hart het Zonneplein, waar je iets kunt eten en drinken in Lokaal Spaanders op Zonneplein 4. (2)

Ik fiets door een straat die helemaal is overgenomen door busjes van bouwvakkers. Ze maken de dakgoten schoon. De muziek schalt door de straten. ‘We hebben al drie kilometer gedaan vandaag, jonges’, roept een van de mannen in het Amsterdams: ‘Allemaal danksij de musiek!’

Buiksloterbreek

Op de Landsmeerderdijk (3) is het rustig. Achter het groen vang ik glimpen op van reusachtige woonarken op het water, twee, drie verdiepingen hoog. Op de trap naar een voordeur zitten twee Cavelier King-Charles-spaniëls, ook wel bekend als Pim Fortuynhondjes.

Even verderop wijk ik weer van de route af om bij de Buiksloterbreek (4) af te stappen en een stukje te gaan lopen met mijn hond. Die mag daar los. Het lijkt eerst een behoorlijk park, maar na twee keer de hoek om zijn we alweer terug bij de fiets. Mooi is het wel. Je loopt er over vlonders.

Noorderpark

In het Noorderpark (5) strijk ik neer bij de Pompet, een gemoedelijke lunchgelegenheid met eenvoudige kaart. Geen verkeer te bekennen. Er zitten veel ouders met kleine kinderen als ik er ben, op een donderdagmiddag. Rechts van de Pompet kunnen de kleintjes spelen in een charmante zandbak begrensd door rafelige muurtjes. Een meisje van een jaar of twintig loopt blozend op de serveerster af: ‘Ik ben met mijn oppaskindje, maar ik ben mijn pinpas vergeten. Kan hij dan toch in de zandbak?’

Even later komt een duofiets langsrijden met twee breeduit grijnzende vrouwen, een Hindoestaanse van een eind in de dertig en een Nederlandse van boven de zeventig. De rust wordt alleen verstoord door mijn hond die nijdig opvliegt als hij door een wesp wordt belaagd.

Tuindorp Nieuwendam

Ik fiets over de fietsbrug over het NoordHollands kanaal langs de roze Tanker, een voormalig tankstation, richting het Vliegenbos en Tuindorp Nieuwendam (6). Daar verlies ik echt mijn hart. Rond de Nieuwendammerdijk staat het ene prachtige huis na het andere. Een deel daarvan is gebouwd in de ‘landelijke variant’ van de Amsterdamse School met zadeldaken met pannen en houten gevelbekleding.

In de Beemsterstraat stap ik af om foto’s te maken van de poortwoningen bij de ingang van de straat en van een lange blauwe bank met grote plantenpotten. Daarna kan ik niet meer ophouden met foto’s maken. Van een dodobeeld in een tuin, een houten kerkgebouw van de Doopsgezinde gemeente, een mozaïek boven een portiek en een houten groen huis met Zaanse klokgevel.

Een man steekt de straat over met zijn waggelende witte hond. ‘Aááách! Wáááát een sgggat!’, zegt hij over mijn hond. ‘Hee grote lieferd!’ Hij vertelt dat hij een eindje verderop woont in het hofje ‘met die roosies.’ Twee jaar geleden heeft zijn vrouw hem het huis uit ‘geflikkerd.’ ‘Ik dacht waar moet ik nou heen, maar ik had het slechter kennen treffen.’

Hij geeft me een tip, café t Sluisje. Daar kan niemand omheen. Het ligt pontificaal in het midden van de Nieuwendammerdijk naast, je raadt het al, het sluisje van Nieuwendam. Ver weg van de drukke stad kijk ik uit over de dommelende bootjes. Nog lang niet van plan om terug te gaan naar Amsterdam Centraal.

Praktisch

De route is er nog niet op papier, maar er is een boekje in de maak. Op de A3-kaart van de route is het moeilijk navigeren. Die is niet gedetailleerd genoeg. Wie graag op safe speelt kan de kaart Amsterdam op de Fiets aanschaffen die is ontwikkeld in samenwerking met Fietsersbond Amsterdam. Dan vind je net iets makkelijker de weg terug.

Veel makkelijker: onze Routeplanner heeft hem natuurlijk al wel! Hier vind je hem op de website. Op je telefoon vind je hem in de app Toertje onder de naam ‘9 Tuindorpenroute’ bij ‘Uitgelichte Routes’ in het menu.

Zelf had ik nu en dan wat moeite met het bijhouden van de route. Dat komt doordat je echt de tuindorpen ingaat en de straten dichtbij elkaar liggen, wat het ook juist een mooie route maakt. Ik kwam in het begin van de route een stuk of vijf keer langs de bibliotheek en de Deen supermarkt op het Mosplein omdat de heen- en terugweg op mijn telefoon moeilijk te onderscheiden zijn. Maar daar is een truc voor: volg het bordje Tuindorp Oostzaan en pak even later weer de route zoals die bedoeld is op. De 9 Tuindorpenroute is overigens in totaal maar 20 kilometer, dus je komt altijd een keer thuis!