Kees Mourits, provinciaal vertegenwoordiger van de Fietsersbond in Friesland, ziet dat het fietsen in Leeuwarden beter wordt, maar op het platteland juist minder. Het grootste probleem? ‘De auto; dat is de olifant in de kamer.’

Auteur: Karin Broer, beeld-auteur: Corné Sparidaens

Als we het stadskantoor in Leeuwarden uitlopen, hoost het. En Kees Mourits, fietser bij uitstek, is er niet op gekleed. Geen echte regenjas, geen regenbroek. We spurten naar het stadhuis waar Justin Flapper, mobiliteitspecialist van D66, klaarstaat, in volledig regenpak: ‘Er bestaat geen slecht fietsweer, alleen slechte regenkleding’, meldt Kees Mourits vrolijk.

Kopman Friese fietsers

Mourits heeft Flapper uitgenodigd voor een fietstocht door de stad om een aantal ‘fijn- en pijnpunten’ te laten zien en tussendoor zijn visie op de nieuwe mobiliteitsplannen te laten horen. Mourits is daar heel enthousiast over. 

‘Toen ik dit las, dacht ik: dit is heel goed, ik kan bijna stoppen.’ Uiteindelijk hadden hij en de afdeling Leeuwarden nog wel een lijst opmerkingen, maar de richting is goed, vindt hij. In het beleidskader is STOMP het uitgangspunt. Actieve mobiliteit krijgt voorrang: Stappen (lopen) en Trappen (fietsen), gevolgd door Openbaar vervoer, MaaS (mobility as a service, deelmobiliteit), en pas op de laatste plaats de P van personenauto. Kortom, minder ruimte voor de auto en meer voor lopen en fietsen, en dat propageert Mourits al dik 25 jaar als kopman van de Friese fietsers.

Groen plein

Onder een afdakje bij het Zuiderplein laat Mourits zien wat de nieuwe plannen zouden betekenen. Het plein, nu vooral een enorme kruising met verkeerslichten, kan dan een echt plein worden met veel meer groen. Op de Schrans, een brede winkelstraat die uitkomt op het Zuiderplein, zou doorgaand autoverkeer verdwijnen. Ook voor het doorgaand autoverkeer dat langs het station het Zuiderplein oprijdt zou in de nieuwe visie geen plek meer zijn. Het zijn nog geen concrete plannen met ontwerptekeningen, maar Mourits hoopt Flapper er warm voor te maken. ‘Het is een enorme verrijking voor de stad als het doorgaande autoverkeer eruit gaat’, houdt Mourits hem voor. ‘Tachtig procent van de verplaatsingen vindt plaats binnen 7,5 kilometer. Daarvan wordt de helft met de auto afgelegd. Dat moet je toch niet willen.’

Mourits’ toon is vriendelijk en vrolijk, maar ondertussen is hij ook niet bang voor een ferme uitspraak. Als we bij een straat vol geparkeerde auto’s staan, met twee wielen op de stoep, zegt hij: ‘Dit mag dus niet, maar de gemeente laat het gaan. Ik zou willen dat er net zo met auto’s wordt omgegaan als met fietsen. Als er twee fietsen fout geparkeerd staan, worden ze weggesleept. Klassenjustitie!’

Snelheidsremmers

Bij het driemaandelijkse overleg met de verkeersambtenaren komen tal van zaken voorbij, klein en groot. Voor de gemeente is het een nuttig overleg, zegt beleidsambtenaar Jaap Ridder. ‘Voor ons staat de Fietsersbond voor de ogen en oren van de fietsers. Dat is heel waardevol. We zitten niet altijd op één lijn. Maar soms begint er ook iets te rijpen, zoals dat toeristische fietspad naar Wyns. Daar begint de Fietsersbond elke keer weer over. Dan gaan we er toch een keer kijken en nu laten we een fietstelling doen.’

Voor de liefde naar Friesland

Mourits werkte ooit in de automatisering en kwam voor de liefde naar Leeuwarden (‘Friezinnen krijg je toch niet de provincie uit’). Om mensen te leren kennen kwam hij naar het maandelijkse overleg van de Fietsersbond. Hij werd al snel actief. Of hij geen voorzitter wilde worden? En toen de provincie via het Regionaal Overleg Verkeersveiligheid (ROF) in 2010 geld over had voor een serieuze vertegenwoordiging van de fietsers, leek het Mourits leuk om dat zelf te gaan doen. En zodoende is hij al jaren de enige betaalde provinciaal vertegenwoordiger van het landelijk bureau van de Fietsersbond.

Dalend fietsgebruik

Hoe gaat het in Fryslân met het fietsen? In Leeuwarden best goed, vindt Mourits. ‘In de 27 jaar dat ik hier woon, is het fietsen in de stad enorm verbeterd. De inrichting van straten, maar ook de ruimtelijke kwaliteit. En nu, met de nieuwe mobiliteitsplannen, gaat het beleid een richting op die ik niet eerder heb gezien.’

Ook andere gemeenten in Fryslân zijn bezig met mobiliteitsvisies en ook hier positieve ontwikkelingen. Maar over de ontwikkelingen op het Friese platteland als geheel is Mourits minder positief: ‘Het fietsgebruik in landelijk gebied daalt. Hoe dat komt? In Fryslân is het autobezit buitenproportioneel hoog; voor veel huizen staan twee of drie auto’s.’
(Aantal auto’s per 1000 inwoners in Fryslân: 527; in heel Nederland: 501. Bron: Planbureau Fryslân.) 

In Fryslân ben je ook snel afhankelijk van de auto, werp ik tegen. Maar dat wuift Mourits weg: ‘Ik heb eens een kaart gemaakt van alle grote bushaltes in de kernen, met daaromheen cirkels van vijf kilometer – dat kunnen heel veel mensen toch wel fietsen – en dan zie je dat bijna heel Fryslân bedekt is. En met fiets en ov heb je veel meer gezondheidsvoordelen; je beweegt veel meer. Autorijden wordt hier heel gemakkelijk gemaakt.’

Vrijliggend fietspad

Wat is het grootste probleem als het gaat om verkeersveiligheid? ‘De auto. Dat is de olifant in de kamer. Verreweg de meeste dodelijke ongevallen onder fietsers worden door automobilisten veroorzaakt. Daar kun je niet omheen. En het zijn niet alleen de objectieve cijfers, het gaat ook om subjectieve veiligheid. Op veel plattelandswegen wordt veel harder gereden dan de maximumsnelheid van zestig kilometer per uur. Daar moeten ook fietsers rijden – scholieren, ook in de winter en in het donker. Veel mensen vragen om vrijliggende fietspaden. Een wethouder uit Súdwest-Fryslân zei ooit tegen me: “Als het over verkeer gaat, gaat het er in elk dorp de helft van de tijd over dat er ergens een vrijliggend fietspad moet komen”.’

Gevaarlijkste fietsoversteken

In 2015 maakte Fietsersbond Fryslân een overzicht van de honderd gevaarlijkste fietsoversteken op provinciale wegen. Dit jaar keek de afdeling hoe die oversteken er nu bij liggen, bijna tien jaar later. Bij ruim de helft bleek niets te zijn gebeurd en bij de overige is meestal gekozen voor een zogenaamd middeneiland (veilige stopplek in het midden van de rijbaan) of hekjes. Maar daar gaan automobilisten geen snelheid door minderen. Mourits: ‘Als je echt de snelheid wilt remmen, moet je een rotonde of een fietstunnel aanleggen, en dat kost natuurlijk veel geld. Maar bij de provincie krijgt de doorstroming van het autoverkeer ook vaak voorrang. Teleurstellend.’

Mourits hoopt dat in de toekomst ook naar de effecten van de fiets op de gezondheid wordt gekeken. ‘De fiets helpt ook om obesitas tegen te gaan. Steden moet je zo inrichten dat keuzes voor actieve mobiliteit logisch zijn. Ik hoop dat in plaats van op z’n snelst van A naar B komen ommetjes en recreatief fietsen belangrijker worden. Fietsen als fijne, gezonde tijdsbesteding.’

Kees Mourits

• Beleidsmedewerker Fryslân
• Leeftijd: 61 jaar
• Woonplaats: Leeuwarden
• Aantal fietsen: zes (een stadsfiets, een  vouwfiets, een  racefiets, een
• gravelbike/vakantiefiets, een  MTB, een  tandem (samen met fietsmaatje Wiebe).

Uit de agenda van Kees Mourits:

• Overleg met verkeersambtenaren Leeuwarden
• Kennismaking met journalist Leeuwarder Courant
• Afdelingsoverleggen met onder andere Fietsersbond Smallingerland, Heerenveen en Leeuwarden
• Overleg met Rijkswaterstaat over bruggen of aquaducten voor hoofdvaarweg Lemmer-Delfzijl
• Voorbereiding en uitvoering fietstocht Doortrappen Leeuwarden
• Overleg met wethouder Braaksma van Gemeentebelangen Noardeast-Fryslân
• Maandelijks overleg ROCOV (Reizigers Overleg Consumentenbelangen Openbaar Vervoer)
• Wurkgroep Fryske Iselmarkust (IJsselmeerkust) voor fiets- en wandelpaden
• Begeleiding stagiair
• Gesprek met nieuwe vrijwilliger