Vorige week publiceerde de SWOV de nieuwe versie van De Staat van de Verkeersveiligheid. Daarin worden de eerder bekende cijfers van 270 fietsdoden in het verkeer aangevuld met de cijfers over ernstige verkeersgewonden; in 2023 gaat het om 5180 ernstig gewonde fietsers.

Op het eerste gezicht lijkt er goed nieuws te zijn. Zowel het aantal fietsdoden als het aantal ernstig gewonden is gedaald ten opzichte van 2022. Maar SWOV wijst terecht op de negatieve trend over meerdere jaren. Het gaat niet goed met de verkeersveiligheid in Nederland, en al helemaal niet met de fietsveiligheid.

Het moet gezegd: de meeste fietsers die overlijden in het verkeer zijn aangereden door een automobilist. Dat gebeurt ongeveer om de dag. En toch krijgt dit verbazingwekkend weinig aandacht in de media. Vergelijk dat maar eens met alle ophef over de overlast door fatbikes. Zelfs in de berichtgeving over dodelijke ongevallen wordt vaak verhullend taalgebruik gebruikt. “Fietser in botsing met auto” klinkt heel anders dan “Fietser aangereden door automobilist”. Hierdoor worden deze tragische ongevallen bijna een onvermijdelijk gegeven, iets wat we als samenleving gewoon accepteren.

De sleutel? Langzamer rijden

De snelheid van het gemotoriseerd verkeer speelt een cruciale rol. Bij een snelheid van 50 kilometer per uur hebben fietsers of voetgangers vrijwel geen kans een aanrijding te overleven. Verlaging naar 30 kilometer per uur in de bebouwde kom zou volgens berekeningen van de SWOV tot jaarlijks minstens 100 minder doden en 900 ernstig gewonden kunnen schelen. Daarom is de Fietsersbond een groot voorvechter van de verlaging van de snelheid.

Gelukkig zijn steeds meer grotere steden van plan om 30 kilometer per uur op meer wegen in te voeren. Wat de Fietsersbond betreft veranderen we ook we wettelijke norm. Waarom gaan we niet in de hele bebouwde kom naar 30 kilometer per uur en zijn er alleen uitzonderingen mogelijk? En nog beter: auto’s uitrusten met intelligente snelheidaanpassing, zodat te hard rijden onmogelijk wordt. In 2023 waren er meer dan 6,5 miljoen snelheidsovertredingen. Het is duidelijk: hier valt veel te winnen! Goed nieuws is ook dat het sinds 3 december 2024 mogelijk is om in heel Nederland flitspalen in te zetten op wegen waar een maximumsnelheid van 30 kilometer per uur geldt.

Slechte infrastructuur

Als het gaat om ernstig gewonden is het verhaal net even anders. In de eerste plaats zijn de ernstig gewonden maar het topje van de ijsberg. Elk jaar belanden bijna 50.000 fietsers met ernstig letsel op de Eerste Hulp, en dat is nog maar een deel van alle fietsers die verwondingen oplopen. Verreweg de meeste daarvan (80%) raken gewond door een ongeval zonder dat er direct een andere verkeersdeelnemer bij betrokken is (een eenzijdig ongeval).

Bij minstens de helft van de gevallen is slechte infrastructuur de oorzaak: te smalle fietspaden, slecht wegdek, onhandig geplaatste paaltjes, scherpe stoepranden of schuine bermen. Toch hoor je fietsambtenaren weleens zeggen dat de fietsinfrastructuur in Nederland ‘af’ is. Nou, niks minder waar. De basis is op veel plekken nog altijd onvoldoende op orde. En het is simpel: als je de fietsinfrastructuur niet op orde hebt, gebeuren er ongelukken.

Een structurele aanpak om de infrastructuur te verbeteren is dan ook hard nodig. De Investeringsimpuls SPV van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft gemeenten geholpen om knelpunten op te lossen. Helaas loopt de regeling binnenkort af en bevat deze onvoldoende budget om echt de trendbreuk in te zetten die nodig is. Een amendement in de Tweede Kamer om er 100 miljoen euro extra voor uit te trekken werd vorige week helaas verworpen door de coalitiepartijen.

Ouderen extra kwetsbaar

Bij zowel de ernstig gewonden als bij de dodelijke slachtoffers zijn ouderen (vooral 70-plussers) oververtegenwoordigd. Dit geldt niet alleen voor ongelukken met de elektrische fiets, maar ook met de gewone fiets. Onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen laat zien dat leeftijd en het aantal gefietste kilometers de grootste risicofactoren zijn. Ouderen fietsen relatief veel en lopen door hun kwetsbaarheid een groter risico op ernstig letsel bij een val.

Met de vergrijzing van onze samenleving wordt het alleen maar moeilijker om het aantal gewonden terug te dringen. Dit maakt de noodzaak tot een structurele aanpak van alles wat samenhangt met de vergrijzing alleen maar groter. Bedenk alleen dat er per jaar 7.000 (!) mensen overlijden door een val in huis of op straat.

Actie, nu!

De Fietsersbond heeft dit jaar door middel van een petitie opgeroepen de negatieve trend in fietsveiligheid te doorbreken. Wat willen we? Een norm van 30 kilometer per uur als maximumsnelheid, betere infrastructuur en meer handhaving. Op dinsdag 17 december 2024 werd de petitie aangebonden aan de commissie Infrastructuur en Waterstaat van de Tweede Kamer. Namens meer dan twintigduizend ondertekenaars, die vinden dat ze veilig moeten kunnen fietsen door onze straten.