Gel of leren zadel?

Alle zadels zijn terug te brengen tot één basismodel. Op elk zadel moet je vooral op de zitbotjes van je bekken steunen. De rest van het zitvlak mag maar licht belast worden, de spieren moeten vrij kunnen bewegen en het bekken moet gesteund worden om te voorkomen dat het alle kanten op kantelt. Dat leidt tot de klassieke zadelvorm met een halve ronde, licht bolle achterkant, die net iets breder is dan de zitbotjes en die uitloopt in een punt van zo’n zes centimeter breed. Die punt zit er om te zorgen dat je bekken stabiel blijft staan op de zitbotjes en niet alle kanten op draait.
Een zadel moet zo hard zijn dat de zitbotjes er ver genoeg in zakken om de last te kunnen dragen zonder dat daarbij andere delen van het zitvlak te veel belast worden. Het is een misverstand te denken dat een zachter zadel altijd comfortabeler is dan een hard zadel. De totale druk op het zadel is onafhankelijk van de hardheid van het zadel. Een zacht zadel verdeelt de druk gelijkmatiger of over een groter oppervlakte. Verlichting op de ene plek betekent dan automatisch meer druk op een andere plek.

Gel is al jaren het toverwoord. Het is goed bestand tegen druk en vormt zich naar het lichaam. Maar het wordt vaak misbruikt om een comfortabel zadel te suggereren. Te veel gel betekent dat de zitbotjes helemaal in het zadel wegzakken en het gewicht door andere delen gedragen wordt. Gel dempt trillingen en levert in die zin dus een beetje voordeel op. Dat dempen heeft echter als nadeel dat de trillingsenergie in warmte omgezet wordt. Daarbij komt dat gel warmte vasthoudt. Op lange afstanden wordt een gelzadel dus broeierig.

Als je rechtop wilt zitten, wordt doorgaans een breed zadel geadviseerd. Dat lijkt vreemd, want als je rechtop zit gaan de zitbotjes niet verder uit elkaar staan en ook de benen draaien niet anders. De reden is het extra gewicht op het zadel bij rechtop zitten. Als je ook nog eens rustig fietst dan wordt de druk voor de zitbotjes al snel te hoog. Met een breed zadel kan een gedeelte van het gewicht door je billen achter en naast de zitbotjes gedragen worden.

Zadels met gleuven zijn populair sinds de alarmerende berichten over impotentie bij fietsende mannen. In het midden hoeft een zadel geen steun te bieden. Je kunt daar dus net zo goed een gleuf in het zadel maken. Een gleuf kan inderdaad verlichting bieden voor de prostaat en penis. Maar levert het risico dat er nieuwe drukpunten ontstaan op de rand. Een gleuf heeft als bijkomend voordeel dat er lucht door kan stromen en zo warmte kan afvoeren.

Veel doorgewinterde fietsers zweren bij een traditioneel leren zadel. Leer heeft het grote voordeel dat het naar de vorm van je zitvlak gaat staan. De eerste rit is het keihard en druk je alleen met een klein gedeelte van de zitbotjes op het zadel. Door die hoge druk zakt het leer daar langzaam in en gaat het leer zich naar het zitvlak vormen. Dat inrijden kan wel duizend kilometer duren. Leer heeft als voordeel dat het niet zo warm wordt. Leren zadels zijn er in allerlei maten. Ze vragen wel onderhoud – invetten en sporadisch spannen – en ze mogen niet nat regenen.

De Duitse fabrikant SQ-lab stelt dat zadelproblemen ontstaan omdat mensen onvoldoende op de zitbotjes zitten. Zadels zijn te zacht, de zitbotjes zakken door het zadel en daardoor kom je op kruis en schaambenen te zitten. SQ-lab heeft daarom een zadelmeting ontwikkeld. Deze kan je laten uitvoeren bij fietswinkels van Bike Totaal. Eerst wordt de afstand tussen de zitbotjes gemeten. De fietser gaat op een stuk golfkarton zitten die op een harde plaat ligt. De zitbotjes maken afdrukken in het golfkarton zodat je de afstand kunt meten. Op basis van die meting, je fietshouding en fietsfrequentie wordt een zadel geadviseerd. De zadels van SQ-lab hebben een vlakke achterkant, een verlaagde neus en zijn vrij stevig. Volgens de fabrikant garandeert dat dat je op de zitbotjes komt te zitten. Klinkt goed, maar de praktijk is toch weerbarstiger. Door de verlaagde neus viel bij mij de steun van het bekken weg en had het de neiging te kantelen. Ook de hoekige achterkant leidde tot pijnlijke drukpunten op de spieren.

Bij vrouwen staan de zitbotjes iets verder uit elkaar. Bij mannen varieert het tussen de negen en veertien centimeter, bij vrouwen tussen de elf en de vijftien centimeter. Vrouwen moeten gemiddeld een iets breder zadel hebben dan mannen om hun zitbotjes goed te kunnen ondersteunen.
Een minder bekend maar net zo belangrijk verschil is dat bij vrouwen de schaambenen een andere vorm hebben dan bij mannen. Vanaf de zitbotjes lopen twee botjes, de schaambotten naar voren, waar ze bij elkaar komen. Bij mannen vormen die botjes samen met de zitbotjes een driehoek. Bij vrouwen lopen deze botjes in een boog, omdat bij de bevalling het hoofd van een kind er door moet. Als mannen meer voorover gaan zitten, komt een gedeelte van hun gewicht op de schaambotjes te liggen. Niet ideaal, maar er is goed mee te fietsen. Als vrouwen meer voorover gaan zitten komen ze op het tere weefsel tussen de schaambenen te zitten. Uiterst pijnlijk. Er zijn geen zadels waarbij vrouwen goed steun ondervinden op de schaambenen. Zo’n zadel zou namelijk te breed zijn om de benen goed rond te laten draaien.
Mannen hebben een prostaat. Deze kan, vooral bij oudere mannen, op een zadel bekneld raken. Een goede oplossing kan zijn een zadel met een gleuf. Voor vrouwen is zo’n gleuf nauwelijks zinvol. Vrouwen zijn ook gemiddeld kleiner dan mannen. Daarom zijn er fietsen in verschillende maten te krijgen. Helaas is meestal alleen de lengtemaat aangepast en niet de afstand tussen zadel en stuur. Hierdoor is de afstelling qua beenlengte meestal wel goed, maar staat het stuur vaak te ver weg.