Het Nuenen van Vincent

Slanke populieren staan langs de weg. Netjes op een rij, als soldaten in het gelid. Erachter zijn de lange akkers zichtbaar, leeg en verlaten. De horizon is recht. In de verte steekt een kerktoren uit.

Het zou zomaar een schilderij kunnen zijn van Vincent van Gogh, die in en rondom het dorp Nuenen een kwart van zijn schilderijen maakte. Op zijn dertigste trok hij straatarm in bij zijn moeder en vader, die dominee was.
Op de fiets zie je zijn werk tot leven komen. In Nuenen schilderde hij de hervormde kerk voor zijn moeder, nadat ze haar dijbeen had gebroken. De kale winterbomen van het schilderij hebben nu blaadjes aan de takken. Ook herkenbaar: de pastorie waar hij woonde.
Buiten het dorp slinger ik door de weilanden rondom beek de Kleine Dommel. Hey kijk, daar staat Watermolen van Opwetten, die Vincent met bruine tinten vastlegde. Het houtwerk kleurt inmiddels blauwgrijs en wordt opgevrolijkt door de zachtroze bloesem van de fruitbomen.

Een paar pedaalslagen later schittert het zwarte rad van de Collse Watermolen in de zon. Aan vriend Anthon van Rappard schreef Vincent: ’Het is een dito geval als de twee andere watermolens die we samen bezochten, doch met twee rode daken en dat men vlak van voren ziet – met populieren eromheen.’
Na het stallen van de fiets raak ik in gesprek met de Amerikaanse Alisa Crawford. Ze is molenaar in Michigan en heeft zojuist haar diploma voor watermolenaar behaald. ‘In 2009 ben ik in Nederland tot het Gilde van Molenaars toegelaten. Ik hoop dat ik een voorbeeld voor andere vrouwen kan zijn.’
De mannelijke watermolenaar overstemt haar stem als hij driftig begint te stofzuigen. Alisa verontschuldigt zich. Probeer maar eens voor jezelf op te komen in een mannenwereld.

Even denk ik aan kunstenares Suze Robertson, een tijdgenoot van Vincent, die een stuk succesvoller was, maar toch in de vergetelheid raakte.
Robertson schilderde niet braaf binnenshuis stillevens, zoals vrouwelijke kunstenaars geacht werden te doen, maar trok er net als Vincent op uit om het harde boerenbestaan vast te leggen. Ook in Brabant. Mogelijk zijn de twee elkaar wel eens tegengekomen.
‘Als domineeszoon mag ik het eigenlijk niet zeggen, maar ik voel me thuis bij deze arme mensen,’ schreef Vincent in een van zijn brieven. ‘De ruwe gezichten, door het leven getekend, de kleine huisjes, haast mensennestjes, net als die van winterkoninkjes.’

Kilometerslang fiets ik door de akkers waar Vincent zo verliefd op was. De zwarte aarde met koren, hier en daar een wolkje in de blauwe lucht. Ik hoor het vlugge en vrolijke gezang van de leeuwerik, waar de kunstenaar vaak over schreef in zijn brieven.
Vincent maakte urenlange wandelingen door het landschap. Hij werkte buiten op het land en in zijn atelier ijverig aan studies van Brabantse boeren, die hij gebruikte voor zijn eerste meesterwerk: De Aardappeleters.
De route volgt het brede Wilhelminakanaal, gaat door meer akkers, stoere bossen en zachte heide. Vinkjes fluiten, een haas rent weg. Toen Vincent aan het reizen sloeg, bleef hij heimwee houden naar Brabant, waar zijn liefde voor de natuur ooit ontstond.

Schilderijen van Vincents tijdgenoten

Naast de pastorie waar Vincent een tijdje bij zijn ouders verbleef, staat Salon Nune Ville. Hier woonde Margot Begemann, met wie de kunstenaar in de zomer van 1884 een relatie had. De huidige bewoonster Jacqueline Bekkers heeft de ontvangstkamer volgehangen met schilderijen van Vincents kunstenaarsvrienden, die ze via kunstveilingen verzamelde. De namen vond ze in zijn brieven. Bekkers geeft iedere zaterdag rondleidingen in haar huis, dat volstaat met meubels en spullen uit Vincents tijd. De eerste zaterdag van de maand is ook een bezoek aan het atelier van de kunstenaar mogelijk, in het washok achter de pastorie. Reserveren kan via [email protected].

Een kijkje in het kunstenaarsbrein

Het vernieuwde vangoghbrabant.com laat het leven van Vincent in Nuenen zien. Op een interactieve manier leer je de kunstenaar als mens kennen en zie je zijn artistieke ontwikkeling. Aan de hand van zijn studies van gezichten en handen wordt getoond hoe het wereldberoemde schilderij De Aardappeleters tot stand kwam. Ook kun je zelf met perspectief, licht en kleur spelen dankzij ‘Vincents Lichtlab’, gemaakt door chipfabrikant ASML. En wil je echt over de schouder van Vincent kijken? Kijk dan door de kijkdoos naast het raam op de begane grond. Door het raam zie je zijn ouderlijk huis en door de kijkdoos zie je hoe hij het schilderde. De nieuwe uitbouw heeft de vorm van een oude boerderij, die hier in Vincents tijd stond.

Lunchen volgens de seizoenen

Samen met vriend Anthon van Rappard bezocht Vincent in mei 1884 meerdere watermolens, waar hij schilderijen van maakte. Zo ook de Watermolen van Opwetten, waar hij vaak langskwam tijdens zijn wandelingen naar Eindhoven. In de voormalige droogschuur huist vandaag de dag een brasserie, waar wordt gekookt volgens de seizoenen. Er is een prachtig terras, met uitzicht op het water. De keuken is open van 11.00 tot 20.00 uur. Iedere zondagmiddag (13.00 tot 16.00 uur)  laat de molenaar zien hoe het spelt wordt vermalen. In ‘t Klothuys, een stoer bijgebouw waar vroeger turf werd opgeslagen, zit een fietscafé, waar je koffie, thee, fris en streekproducten kunt kopen.

Biertje drinken op het terras

Wat zo’n 300 jaar geleden begon in een boerderijtje aan de Kerkdijk in Lieshout, groeide uit tot de wereldberoemde brouwerij Bavaria. De familie Moorees maakte al op kleine schaal ambachtelijk bier. Dochter Brigitta trouwde in 1773 met Ambrosius Swinkels, waardoor de brouwerij in handen kwam van de familie Swinkels, die nog altijd met de scepter zwaait. Tijdens een rondleiding kom je niet alleen meer te weet over de historie, maar ook de nieuwste innovaties. Op steenworp afstand ligt het Brouwerijcafé. Een leuke lunchplek. Pauzeer met een carpaccio, tosti met geitenkaas of vispotje. Of probeer een van de vele biertjes uit. bavariabrouwerijcafe.nl

Verse meel inslaan bij de molen

Aan de rand van het dorp Nuenen draaien de wieken van Windmolen de Roosdonck. Ook dit bouwwerk belandde op het doek van Vincent. Iedere zaterdag kun je de molenaar in de weer zien. ‘Geweldig mooi toch, die oude techniek, het werken met weer en wind,’ zegt de 43-jarige molenaar Mario Collombon. Terwijl de molen draait, laat hij het meel door zijn hand glijden. Zo kan hij voelen of de maling juist is. ‘Ik was nog geen jaar oud toen ik een speelgoedmolentje kreeg. En ja, ik was direct verliefd.’ Het winkeltje, met allerlei soorten meel, is zaterdag van 10.00 tot 15.00 uur open.

De Van Gogh Fietsroute Nuenen is 49 kilometer. Hij loopt via knooppunten. Onder de knooppuntenborden hangen van Gogh-fietsroutebordjes. De route staat ook in de Routeplanner-app van de Fietsersbond. De gehele Van Gogh Fietsroute is 435 kilometer lang, verdeeld over tien fietsroutes. visitbrabant.com/nl/routes/van–gogh–routes