Beginnersgids gravelbiken

Na het mountainbiken kreeg ook het gravelbiken, of gravelen, tijdens de coronapandemie een fikse boost. Behalve een discipline binnen de wielersport (gravelracen) is het een bezigheid van steeds meer vrijetijdsfietsers. Bij gravelbiken wordt deels offroad gefietst, op onverharde wegen met zand, grind of gravel, vaak op een speciale gravelfiets.
Gravelbiken komt uit de VS, waar het juist onderdeel is van een ‘ontspannen’ wedstrijdcultuur van profs die de druk van het presteren op de weg beu waren: gewoon fietsen voor het plezier, genieten van de natuur, zonder de professionele ballast. De bekendste Amerikaanse gravelwedstrijd is Unbound Gravel, waar renners bij verversingsposten vaak gewoon op elkaar wachten.

Jammer eigenlijk dat er kampioenschappen zijn, vindt Ralf Verheul, eigenaar van gespecialiseerde (gravel)fietswinkel en koffiebar Kamu in Breda, en gravelbiker van het eerste uur. ‘Het ontspannen, sociale aspect is heel groot bij gravelbiken, en gaat door wedstrijden wat verloren. Het gaat vooral om samen iets doen, met daarna vaak nog iets drinken, en bijvoorbeeld een barbecue.’

In Nederland kwam de populariteit in een stroomversnelling nadat oud-prof en gravelambassadeur Laurens ten Dam er in zijn populaire podcast Live Slow Ride Fast aandacht aan besteedde. Corona en de aantrekkingskracht van de adembenemende voorjaarskoers Strade Bianche in Toscane ‒ een mix van asfalt met de typische witte gravelstroken ‒ deden de rest. De vraag naar gravelbikes, ‘comfortabele’ racefietsen met dikke banden, is sindsdien nauwelijks bij te benen, zo bevestigt ook Verheul.

Met een gravelbike kun je makkelijk switchen tussen verharde wegen en onverharde paden zoals karrensporen, grindwegen en bospaden. Dat geeft een gevoel van avontuur en vrijheid. Je ontdekt nieuwe plekken, hoeft niet te filerijden op een mountainbikeparcours, en rijdt meestal dwars door bos of heide, weg van de drukke wegen. Verheul: ‘Het gravel brengt twee groepen mensen bij elkaar die – ik zeg het even gechargeerd – niets van elkaar moesten hebben. De mountainbiker wil weleens wat anders dan z’n vaste rondje, de wielrenner is diverser gaan rijden.’

Opvallend: het gravelbiken trekt meer vrouwen aan dan het wielrennen en mountainbiken, merkt ook de Bredanaar. ‘Misschien heeft het ermee te maken dat het minder gaat over het competitie-element, de snelheid. Het is meer een outdoorsport: waar ga je naartoe, en hoe?’

Gravelritten zijn niet zelden lang. Sommige fietsers nemen dan ook bepakking mee, om onderweg ergens te overnachten. ‘Graveltochten zijn miniavonturen die je aangaat’, weet Verheul uit eigen ervaring. ‘Een uur lang gravelen is een uur lang verrassingen. Om elke hoek vind je weer een nieuwe plek, een andere weg.’

Ook met een racefiets met wat dikkere bandjes (bij droog weer vanaf 28 mm, maar liever nog wat dikker) kun je uit de voeten op veel routes, behalve als er modder of mul zand ligt. In Zuid-Limburg is het een minder goed idee vanwege de stenen op de paden en de afdalingen. ‘Een gravelbike is eigenlijk een racefiets met dikke bandjes’, zegt Ralf Verheul, die ze ook zelf bouwt.
Ze zijn meestal uitgerust met een racestuur, schijfremmen (voor meer remkracht) en onderdelen geleend van een mountainbike. Vanwege de stabiliteit zijn ze soms uitgerust met een lagere trapas. De banden hebben een (noppen)profiel en zijn breder dan wegbanden (40 mm is de standaard aan het worden), maar smaller dan mountainbikebanden. Al met al een behoorlijk comfortabele fiets waarmee je ook gewoon mee naar je werk zou kunnen.

Qua outfit is er veel speciaal en hip spul op de markt, zelfs een speciale gravelhelm. Er zijn hipstergravelaars die helemaal los schijnen te gaan met hun uitrusting en een modieuze dresscode delen: denk baggy shorts (met zakken en zeem), een emaillen mok aan je zadel, een houthakkersoverhemd, kekke sokken, een halsdoek, en als je hier echt bij wilt horen, dan moet je minimaal één tas op je fiets hebben hangen. ‘Allemaal niet nodig’, lacht Verheul. ‘Het is vooral marketing. Normale fietskleding is prima. En een helm is een helm.’

Aan te raden is wel een (zonne)bril: die beschermt je ogen zowel tegen de zon als tegen takken.
Een belangrijk verschil met racefietsen of mountainbiken: veel bewegwijzerde routes zijn er niet, daarvoor zijn de routes ook te lang. Wil je wel een gravelroute volgen, dan is een fietscomputer of smartphone met navigatiemogelijkheden een must.

Je mag niet op ieder onverhard pad fietsen. En hoe voorkom je conflicten met andere recreanten? Mede hiervoor is de Gravelcode opgesteld, een initiatief van onder de Wielersportbond, Fietssport.nl en Staatsbosbeheer.

• Regel 1: Be nice, say hi. ‘Minder vaart en groet elke ruiter, wandelaar en fietser vriendelijk. Een bedankje kost weinig moeite en levert veel goodwill op’.
• Regel 2: Enjoy nature. ‘Neem afval mee naar huis en maak geen lawaai; laat dieren en andere natuurliefhebbers genieten van de rust.’
• Regel 3: Stay on track. ‘Niet elk pad is een fietspad. Controleer de gedownloade route en check of er verbodsborden staan.’

Op gravelcode.nl kun je de code signeren, waarna je de beschikking krijgt over legale routes. Via navigatietool Komoot is het mogelijk om offroadroutes uit te zetten over legale paadjes.
‘Het is superbelangrijk om rekening met elkaar te houden’, zegt Verheul. ‘Niemand vindt het leuk als er iemand voorbijraast met 35 kilometer per uur als hij zijn hond uitlaat. Het fietsen is populairder geworden door corona. De conflicten en irritaties zijn flink toegenomen. Door de drukte zijn er inmiddels ook al onverharde wegen afgesloten voor fietsers. Gelukkig zijn er ook nog genoeg mooie paadjes waar je niemand tegenkomt. Soms moet je daar alleen wat verder voor reizen.’

Op gravelrides.cc staan enkele tientallen routes. Hiervoor moet je wel eerst lid worden. Fraaie routes vind je onder meer rond natuurgebied Balloërveld in Drenthe (start in Zuidlaren, 65 km), bij Lage Vuursche, tussen Utrecht en Hilversum (86 km), in de Achterhoek (de ‘Strade Bianche Achterhoek’, 95 km) en in Midden- en Noord-Limburg (zie het andere verhaal).
Ook fietszaak- en koffiebar Kamu in Breda ‘bouwt’ zelf routes, samen met Bjorn Kamman van Bjornrides.cc. Eigenaar Ralf Verheul tipt de route ‘Het Wilde Oosten’, tussen Breda en Tilburg, beschikbaar via Komoot. ‘Zeer boeiende route met veel verschillende ondergronden.’ Alle routes worden afgestemd met natuurbeheerders en terreineigenaren. Kamu organiseert ook tochten. De meest actuele info is te vinden op instagram.com/kamubreda.
Op fiets.nl staan alle tochten op een rijtje.