De 15-minutenstad: hoe doe je dat? 

De 15-minutenstad is een stedelijk concept waarbij alle dagelijkse basisbehoeften binnen een kwartier lopen of fietsen van je huis te vinden zijn. Denk hierbij aan scholen, werk, apotheken, huisartsen, winkels, openbaar vervoer, natuur en cultuur. Met dit concept zorgen we voor leefbare, gezonde en goed bereikbare steden waar iedereen kan meedoen.

Het 15-minutenstad-concept is bedacht door Carlos Moreno, stedenbouwkundige en hoogleraar aan de Sorbonne-universiteit in Parijs. Als alles op loop- en fietsafstand is, hoeven mensen minder lang en ver te reizen. Ze zijn dan minder snel geneigd om de auto te pakken en er blijft meer tijd over voor andere dingen. “Eigenlijk is het principe niet zo nieuw. Voor de opkomst van de auto (vanaf de jaren ’60 en ’70) speelde het leven zich al veel meer af in de buurt. Een ‘oud’ concept dus, met een nieuwe naam“, aldus Frank Hart, coördinator belangenbehartiging Wandelnet. In 2020 haalde de Parijse burgemeester Anne Hidalgo wereldnieuws met een campagne om de Franse hoofdstad ‘s werelds eerste 15-minutenstad te maken.

Inmiddels proberen steeds meer steden het concept van 15-minutenstad toe te passen. “Daarbij worden ruimte en mobiliteit nog te vaak los gezien en blijkt het in de praktijk lastig van de grond te krijgen”, zegt Ross Goorden, beleidsadviseur Fietsersbond. “Daarom hebben we zeven ontwerpprincipes uitgewerkt en geven we overheden en ontwikkelaars tips om de principes in praktijk te brengen. Hierbij is het creëren van een 15-minutenstad geen doel op zich, maar een middel om groene en gezonde steden te realiseren”. Bepaalde onderdelen van de ontwerpprincipes kunnen ook op dorpen of kleinere ontwikkelingen worden toegepast.

In de 15-minutenstad staat de mens centraal. Verplaatsingen zijn duurzaam, kort, veilig, gezond, schoon, ruimte-efficiënt en voor iedereen (inclusief). Dat betekent dat voor iedereen voorzieningen dichtbij en toegankelijk zijn. We kijken daarbij naar twee ruimtelijke en vijf mobiliteits-ontwerpprincipes: compacte en gemengde stad (1), leefbare stad (2), stappen/voetgangers (3), trappen/fietsers (4), openbaar vervoer (5), ‘mobility as a service’/deelmobiliteit (6) en de privé-auto (7).

Hannah Kandel, adviseur mobiliteit Rebel: “Je kunt mobiliteit en ruimtelijke indeling niet los van elkaar zien. Enerzijds omdat nieuwe woningbouw nieuw verkeer genereert. Als je daarbij niet inzet op duurzame verplaatsingen, loopt het mobiliteitssysteem vast en gaat er een streep door de woningbouwplannen. Ook uit maatschappelijk oogpunt moet je mobiliteit en ruimte samen bekijken. Dagelijkse voorzieningen op loop- en fietsafstand van huis zijn essentieel, zodat iedereen mee kan doen in onze maatschappij. Ook de mensen die om financiële of gezondheidsredenen geen toegang hebben tot auto of openbaar vervoer.”

Deze ontwerpprincipes zijn toegepast op twee plekken: het nieuwe stadsdeel Almere Pampus en de transformatielocatie Zwolle Meeuwenlaan. Er is daarbij een verschil tussen een nieuw ontwikkelingsgebied en een transformatielocatie. In een nieuwe locatie kunnen we de ontwerpprincipes goed toepassen, al weet je niet op voorhand wie er komen wonen en werken. In een transformatielocatie kun je omwonenden bij het ontwerp betrekken, maar bepaalt de bestaande context in hoeverre je de ontwerpprincipes kunt toepassen.