Na de orkaan Sandy kon je het best op de fiets naar je werk gaan in New York. Het openbaar vervoer lag plat en met de auto was er geen doorkomen aan. Ideaal dus, de fiets bij rampen. Toch? In Nederlandse rampenplannen komt de fiets niet voor, ondervond journaliste Karin Broer.
Eind oktober kreeg New York orkaan Sandy te verwerken. Overstroomde straten, verdronken auto’s, de metro gesloten, een rap slinkende benzinevoorraad. In de dagen na de orkaan ontstond er een serieus vervoersprobleem. Straatlange rijen voor de bus, kilometerslange files voor tankstations. Hoe kom je dan op je werk? De fiets natuurlijk; de Amerikanen ontdekten de fiets. Fietsactivisten telden drie keer zoveel fietsers over de East River Bridges als gewoonlijk. Fietsenmakers in wijken als Brooklyn deden hele goede zaken.
Stroomuitval
Ook in Tokio, na de aardbeving van maart 2011, pakten mensen de fiets. Er was nauwelijks elektriciteit, trein en metro reden niet. En het alternatief, de auto taxi of bus, zorgde voor een compleet verkeersinfarct. (Lees ons artikel; daarover op http://issuu.com/fietsersbond/docs/vvf2_2012_def_lrii) De fiets blijkt heel handig te zijn in geval van een ramp. Als het ov platligt, er benzinetekort is, de stad aan een verkeersinfarct lijdt, puin of rotzooi op de weg ligt, dan blijft de fietser mobiel. Anders dan in New York of Tokio heeft in Nederland bijna iedereen een fiets. Eigenlijk is dat een ongekend voordeel.
Ernst Denkbare Overstroming
Welke ramp kan Nederland treffen? Rond 2008 is er flink gerekend aan scenario’s met de Harry Potter-achtige benaming ‘Ergst Denkbare Overstroming’ (EDO). Eén van de echt zwarte scenario’s is een overstroming van Dijkring 14. Dijkring 14 is bijna de gehele Randstad: Zuid-Holland, een deel van Noord-Holland en een stuk van Utrecht. Een gebied met drie miljoen inwoners. Met een verkeersmodel is toen gerekend aan een evacuatie van dit deel van Nederland. De verontrustende conclusie was dat het nooit zou lukken mensen op tijd uit het gebied te krijgen.
Vastlopend verkeer
Kasper van Zuilekom, universitair docent aan de TU Twente, was een van de betrokken onderzoekers. ‘Als Rijn en Maas dreigen te overstromen weten we dat ruim van tevoren. Dan is de evacuatie beter te plannen. Maar er zijn ook hele extreme situaties denkbaar, waarbij je via de weg niet op tijd weg kunt komen. Dit zou zich kunnen voordoen bij een bedreiging vanuit zee, als de Randstad ontruimd moet worden. Dan heb je het over heel veel mensen, die over behoorlijk lange afstanden in veiligheid gebracht moeten worden. Dan zal het verkeer vastlopen. De snelheid van het autoverkeer zal bij massale evacuatie heel laag liggen: 15 à 20 kilometer, niet meer dan 30.’
Handig
Een fietssnelheid. ‘Ja, dan ben je op de fiets net zo snel. De fiets is een handig vervoermiddel. Je kunt een fiets ook oppakken en ergens overheen gooien bijvoorbeeld. Maar veel mensen zullen de keuze voor de auto maken. Je moet je ook inleven in de situatie. Bij een bedreiging vanuit zee zal er een storm staan. De dakpannen vliegen om je oren, elektriciteitsdraden waaien kapot. Dan wil je niet meer buiten zijn.’
Van Zuilekom betwijfelt of de overheid haar beleid moet richten op de fiets. ‘In een auto kun je meer meenemen. Ik denk dat je mensen er wel bewust van kan maken. Lopen is op sommige plekken ook geen slechte optie. Ik herinner mij een woonwijk bij de Grebbeberg in de buurt. Om daar met de auto te komen was in 1940 bij de Slag om de Grebbeberg vrij ingewikkeld, maar lopend was het maar een halve kilometer.’
Vrijheid
Toch vindt Van Zuilekom de fiets nog niet zo’n gekke optie. ‘De vraag bij evacuatie is wanneer die watergolf komt. Dat hangt af van de sterkte van de storm en de sterkte van de dijken. Bij evacuatie is ook de vraag hoe mensen reageren. Mijn idee is dat je niet vroeg genoeg kunt beginnen. Dan kun je de meeste tijdswinst pakken, want als de wegen eenmaal vol zitten kun je geen tijd meer winnen. De winst moet je halen in het begin van het proces. Zelf zou ik gaan fietsen. Je hebt vrijheid, bent minder afhankelijk, maar aan de andere kant lijkt de Brienenoordbrug me met harde wind ook geen feest.’
Pukkelpop
Lodewijk van Wendel de Joode, communicatieadviseur van het Nationaal CrisisCentrum zegt: ‘Het is een dilemma voor de overheid: Zeg je: ‘Ga maar fietsen’, terwijl dat ook risico’s met zich meebrengt? We zagen een dergelijk dilemma ook bij Pukkelpop in België, waar toen door een kort noodweer zes doden vielen. Via Twitter en Facebook stelden omwonenden hun huizen open voor de slachtoffers. Moet je daar als overheid op wijzen? Juristen zeggen vaak van niet; stel dat daar enge mannen tussen zitten. De conclusie was eigenlijk: je kunt er als overheid wel op wijzen, maar wijs ook op de risico’s.’
Fietslobbyisten
Terug naar New York. Op 31 oktober, twee dagen na de ramp, hield burgemeester Bloomberg een toespraak. Hij zei: ‘Ga niet met de auto naar Manhattan, gebruik elk ander transportmiddel, ga liever lopen over de bruggen, het is waarschijnlijk sneller.’ Hij zei tot verdriet van de fietslobbyisten niet expliciet ‘ga fietsen’. Ook hier vermoedden sommigen (http://www.andbike.cc/sunday-read/what-sandy-did-cycling-after-the-storm/) dat het te maken had met het (overigens misplaatste) idee dat duizenden fietsers extra op de wegen misschien wel onveilig zou zijn en dat daarom de overheid dat niet kan adviseren.
Misschien moeten wij, gewone doorgewinterde Nederlandse fietsers, voor een advies luisteren naar de Amerikaanse ervaringsdeskundigen. Op The Atlantic Cities schrijft Sarah Goodyear: ‘Een vriend suggereerde dat de Office of Emergency Management fietsonderhoud zou moeten adviseren als onderdeel van de basismaatregelen ter voorbereiding op een ramp, net zoals het inslaan van een voorraad water en voedsel. Yes to that.’
In het Amerikaanse Portland is afgelopen zomer al een rampenoefening geweest met bakfietsen Cargo Bike Disaster Trials
Artikelen over de orkaan Sandy en de fiets:
‘What Sandy did: cycling after the storm’
‘Bicycles Are Like the Cockroaches Of Transportation in Natural Disasters’
Categorieën