Fietsende schoolkinderen leren beter

Fietsen is uitstekend voor lichaam én geest. Dat eerste is bekend: fietsen is goed voor spieren en longen, en helpt tegen tientallen lichamelijke ongemakken en gebreken. De verschillen tussen wie niet fietst en wie wel zijn significant. In een Fins onderzoek bleek dat mensen die een halfuur per dag fietsen maar liefst veertig procent minder kans hebben op diabetes. Onderzoekers van de Universiteit van Glasgow volgden ruim 260.000 mensen en ontdekten dat de Schotten die naar hun werk fietsten aanzienlijk minder hart- en vaatproblemen ontwikkelden dan wie de bus of auto nam. Ook was er een stevige daling van de sterftekans aan kanker.

Bij de meeste gezondheidseffecten speelt een rol dat je van fietsen dunner wordt. Het is een verrassend efficiënte manier om overtollig lichaamsvet kwijt te raken. Wie fietst, ver-brandt, opmerkelijk genoeg, niet alleen onderweg maar ook thuis op de bank en op kantoor achter het bureau extra lichaamsvet. Dat zit zo: de stofwisseling in het lichaam wordt ge-stuurd vanuit een hersencentrum dat de hypothalamus wordt genoemd. Dit breincentrum bepaalt hoeveel wij eten en hoe kwistig de lichaamscellen het lichaamsvet verbranden, en houdt daarbij rekening met het aantal vetcellen. Vetcellen verspreiden de stof leptin. Hoe meer van die stof in het bloed zit, hoe meer vet er op voorraad is, ‘weet’ de hypothalamus. Lichaamsbeweging beïnvloedt dit subtiele systeem. Wie regelmatig fietst verhoogt daar-mee de gevoeligheid van de hypothalamus voor leptin. Het ‘denkt’ zo dat er meer lichaamsvet op voorraad is en zet het lichaam aan om meer energie te verbranden. Wie dagelijks een halfuur fietst, raakt in een jaar vijf kilo vet kwijt.

De fietser zet het lichaam in beweging én ook de hersenen. Er is groeiende wetenschappelijke belangstelling voor het breineffect. Wie zich inspant stuurt niet alleen zuurstofrijk bloed naar armen en benen, maar ook naar de hersencellen. Fysieke inspanning gaat ook gepaard met stoffen die we groeifactoren noemen en die de vorming van nieuwe verbin-dingen in de hersenen stimuleren. In het geheugencentrum hippocampus worden zelfs ex-tra nieuwe hersencellen aangemaakt, die bovendien sneller groeien. Het stimulerende ef-fect op de hersenen is het grootst tijdens de eerste twintig minuten van de lichamelijke in-spanning. Dagelijks een halfuur fietsen is dus beter dan een uur fietsen eens in de twee dagen.

Het zou heel goed aan die extra cellen en verbindingen in je hersenen kunnen liggen dat je na een fietstocht gemakkelijker kunt leren. Duitse onderzoekers lieten proefpersonen een halfuur op een hometrainer fietsen; daarna mochten ze Poolse woordjes leren. Gemiddeld hadden ze er bij de overhoring 27 goed. En dat was duidelijk beter dan de controlegroep die vóór het leren een halfuur een boekje had gelezen of naar muziek had geluisterd. Bij hen was de score 21 correcte woorden. Alle reden, zou je zeggen, om te stimuleren dat alle kinderen en tieners naar school fietsen, en niet in de bus gaan zitten. En juist dat is een punt van zorg: steeds meer scholieren hebben geen fiets. Of ze hebben die wel, maar worden toch met de auto naar school gebracht. Gemiste kans!

Interessant is ook het effect van wandelen of fietsen op onze aandacht. Na twintig minuten bewegen blijken proefpersonen heel andere hersenactiviteit te vertonen. Tijdens een experiment aan de Universiteit van Illinois werd een sterke toename van de ‘P3-golf’ gemeten. Dat is een maat voor het vermogen om de aandacht gericht te houden op wat je aan het doen bent. En ook dat is goed nieuws voor schoolprestaties, voor onze productiviteit, én voor de volksgezondheid. Mensen met meer gerichte aandacht laten zich minder snel verleiden om te snoepen, te somberen of te zappen. Ze zijn minder gevoelig voor verleiding, maken minder fouten tijdens het werk en voelen zich minder snel uitgeput. En dat alles dus dankzij een sportieve levensstijl.

Fietsen levert dus niet alleen lichamelijk maar ook mentaal veel op: het scherpt ons leer-vermogen, onze aandacht… én verhoogt onze creativiteit. Mensen die zich fysiek inspan-nen zijn tijdelijk aantoonbaar creatiever. Onderzoekers aan de Universiteit van Stanford lieten mensen ongebruikelijke toepassingen verzinnen voor alledaagse voorwerpen als een gieter of een paraplu. De ene helft deed dat op een loopband, de andere zittend op de bank; de eerste groep scoorde gemiddeld 7,6 toepassingen, de tweede 6,2. Ook na afloop van hun inspanning waren de wandelaars nog enige tijd creatiever.

Opmerkelijke resultaten, zeker als je bedenkt dat de proefpersonen tijdens het experiment niet echt in beweging waren. Ze kwamen op die loopband geen meter vooruit en hun ge-dachten waren bezet met een psychologische test. Wie er op een mooie dag als wandelaar of fietser op uit trekt mag diepere effecten van het creatieve, vrije denken verwachten. Onderweg hebben je hersenen immers vrijaf. Er is even geen smartphone, geen computer-scherm, geen tv, geen boek. Er hoeft even niets. En dan schakelen je hersenen over op een andere modus. Het ‘default mode network’ gaat aan de slag en begint in ons hoofd de ge-dachten te ordenen en verbanden te leggen die je eerder nog niet zag. Niet voor niets ont-staan de meeste grensverleggende ideeën niet achter het bureau, maar op de fiets of tijdens een wandeling.

En nog een opmerkelijk gegeven: dat hij al trappend voorwaarts beweegt, ook dat heeft invloed op de gedachten van de fietser. In het laboratorium bleken mensen die beelden zagen die op hen af kwamen vaker over de toekomst te mijmeren. Wie voorwaarts be-weegt, denkt ook voorwaarts. Op de fiets kom je dus nog eens ergens; lichamelijk en ook mentaal ben je in alle opzichten beter af. Belangrijk dus om te blijven investeren in de po-sitie van Nederland als eerste fietsland in Europa. En om Nederlanders van jong tot oud te blijven stimuleren om de fiets te pakken, waar dat maar even kan.

• Mensen die dagelijks een halfuur fietsen hebben 40 procent minder kans op diabetes
• Wie dagelijks een halfuur fietst raakt in een jaar vijf kilo vet kwijt
• Dagelijks een halfuur fietsen is beter dan een uur fietsen eens in de twee dagen
• Na een halfuur fietsen kun je beter leren
• Na een halfuur fietsen houd je je aandacht er beter bij; dat wil zeggen dat je je minder snel laat verleiden om te snoepen, somberen of zappen
• Wie voorwaarts beweegt, denkt ook voorwaarts
• Mensen die zich fysiek inspannen zijn tijdelijk aantoonbaar creatiever.