Voor Nederlanders is het eigenlijk een beetje saai: een filmpje met fietsers op een fietspad. Wie gaat daar nou naar kijken? Toegegeven: het is op een druk punt in Utrecht en doordat de beelden versneld zijn, ziet het er grappig uit. Maar nog steeds is het voor ons een alledaags verschijnsel. Voor Amerikanen is het vreemd en fascinerend om zo veel fietsers te zien. ‘Het kwam zelfs op een Amerikaanse tv-show en daar hadden ze er toetergeluiden ondergezet’, zegt Wagenbuur.
‘Ze begrijpen het niet’
IT’er Wagenbuur streefde helemaal niet naar een kijkcijferhit op YouTube. ‘Ik was aan het surfen en las een lyrisch verhaal over onze fietspaden. Maar in een commentaar stelde iemand dat alle fietspaden gevaarlijk zijn. Nou ja zeg, dacht ik, hoe durf je onze fietspaden te kakken te zetten? Ik wou het rechtzetten door het gewoon even te laten zien. Dan zouden ze het wel snappen.’ Maar zo simpel was het niet. Wagenbuur: ‘Ze begrijpen het niet. Ze hebben een totaal ander referentiekader.’
Vehicular cycling
Wagenbuur kwam terecht in een oude en nog steeds verhitte discussie over fietspaden. In de Angelsaksische wereld heb je strijdbare aanhangers van het zogeheten vehicular cycling. Zij vinden een fietspad maar niks. Een fiets is een voertuig en hoort net als andere voertuigen gewoon op de weg. ‘Ze hebben het idee dat fietspaden gemaakt zijn om de fietser uit de weg te hebben. Een fietspad is een reservaat voor ze, een plek voor tweederangs burgers. Maar in Nederland is een fietser niet minder dan een automobilist. Wij hebben fietspaden voor de veiligheid, en het werkt: wij hebben het hoogste fietsaandeel en de minste ongelukken. En wie wil er nou op een 80-kilometerweg fietsen? Da’s toch veel te gevaarlijk.’
Je wilde met de filmpjes uitleggen hoe de Nederlandse fietsinfrastructuur werkt. Wat zijn opvallende misverstanden over de fiets in Nederland?
‘Bij een filmpje over een fietstocht naar Utrecht Centraal vroeg iemand: ‘Hoe komen die mensen daar?’ Hij dacht dat ze met de auto naar het fietspad reden, de fiets uitlaadden en vervolgens op pad gingen. Hij kon zich niet voorstellen dat het geen losse stukjes fietspad zijn, maar een netwerk van fietsverbindingen. De beelden spreken niet altijd voor zichzelf. Uiteindelijk heb ik tekstblokjes toegevoegd. Ze zien bijvoorbeeld de stoepranden niet. Dan leg ik uit dat er een verschil is tussen de stoep en het fietspad. Haaientanden waarmee je in één oogopslag ziet hoe de voorrang is geregeld, kennen ze in het buitenland niet. En dat rechtdoorgaand verkeer op dezelfde weg – en dus ook de fietsers – voorrang heeft, is ook onbekend. Ik krijg ook vaak de vraag waar je de spatborden en bagagedragers kunt kopen. Ze gaan ervan uit dat die niet standaard op een fiets zitten. En dat je die er zelf op moet zien te schroeven.’
Heb je een verklaring voor het feit dat het filmpje over de spits in Utrecht vooral veel aandacht trekt in de Verenigde Staten?
‘Het is een ander universum. In hun eigen land is fietsen iets voor mafkezen. Geen normaal mens gaat fietsen. Al die fietsers, het is een freakshow. Ze zien het als de vreemde gebruiken van een exotisch volk. Voor ons is het natuurlijk heel gewoon. Veelzeggend vond ik dat het filmpje op GeenStijl terechtkwam met het commentaar: ‘Moet je kijken hoe die buitenlanders naar ons kijken!’ Ze hadden niet verwacht dat een Nederlander passerende fietsers ging filmen. Het is net zoiets als een Amerikaan die een camera minutenlang op de snelweg richt.’
Het idee om onze fietsinfrastructuur te laten zien, blijkt toch goed te werken. Bij de commentaren op YouTube las ik veel enthousiaste reacties.
‘De honger naar kennis is enorm. Er is een Britse fietsambassade opgezet vanuit de gedachte: I want what they have. Ze willen dus wat wij hebben. Als je met een buitenlandse blik naar Nederland kijkt, hebben wij iets heel bijzonders. De manier waarop wij onze steden hebben ingericht, nodigt uit om te gaan fietsen. De omgeving is allesbepalend. Als Nederlanders in het buitenland gaan wonen, fietsen ze niet meer. Simpelweg omdat er geen goede fietsvoorzieningen zijn. Het is moeilijk voor andere landen om dat niveau in één keer te bereiken. Er zijn zo veel componenten. Neem de stationsstallingen. Ik werk in Utrecht, maar woon in Den Bosch. Ik fiets naar het station en in Utrecht heb ik een fiets in de stalling. Als je die voorzieningen niet hebt, wordt het moeilijk de fiets en de trein te combineren. Ik ben wel bang voor bedreigingen van ons fietsklimaat. In Zeeland gaat het nu fout. Daar krijgen schoolkinderen een helmpje. Maar fietsen is niet gevaarlijker dan lopen. Ik vind dat je de verantwoordelijkheid voor de veiligheid niet bij de schoolkinderen moet leggen, maar bij de automobilist. Zo’n ontwikkeling bedreigt het fietsgebruik. In Australië wordt niet meer gefietst omdat er een helmplicht is. We moeten echt goed op blijven letten. Wat we hebben is mooi, maar ook kwetsbaar.’
Mark Wagenbuur heeft een blog waarin hij voor buitenlanders uitlegt hoe onze fietscultuur en – infrastructuur in elkaar steekt.
Categorieën
