Het is een echte hit op YouTube: een filmpje van het fietsspitsuur rond het Smakkelaarsveld. Ruim een half miljoen kijkers inmiddels, in nog geen jaar tijd. Dat de beelden versneld worden afgespeeld, geeft de gestructureerde Utrechtse fietschaos een extra dynamiek. De maker ervan is Mark Wagenbuur (45) en hij is enigszins beduusd van de impact van zijn fietsfilm.
Ook zijn andere films over fietsen in Nederland, vaak met Utrecht als decor, trekken veel bekijks in het buitenland. En dat is precies zijn bedoeling: uitleggen aan de rest van de wereld in wat voor fietsmekka we hier leven. Een taak die de Nederlandse overheid zelf niet bepaald flitsend uitdraagt, vindt Wagenbuur. Een gemiste kans. “Nederland heeft zijn marketing op fietsgebied niet goed voor elkaar. Denemarken doet dat veel beter, fietsbeleid en fietsen als lifestyle verkopen. Het besef moet doordringen dat het met al die mensen en auto’s anders moet. Waarom zouden ze in het buitenland het wiel opnieuw uitvinden en dezelfde fouten maken als wij ooit deden? We moeten als land veel trotser zijn op wat we sinds de jaren zeventig bereikt hebben.”
Pindakaasreclame
Al doen zijn YouTube-beelden anders vermoeden, Mark Wagenbuur is geen fietsverkeersprof. Hij werkt als ict-er bij de Commissie voor de Milieueffectrapportage in het centrum van Utrecht, de stad waar hij de eerste dertig jaar van zijn leven doorbracht. Tegenwoordig woont hij in Den Bosch. De filmpjes bij daglicht hebben daarom vrijwel altijd Utrecht als decor, de avond- en weekendopnamen spelen zich af in en rond zijn woonplaats. Hij filmt technisch gezien simpel: met een eenvoudig cameraatje uit de hand, al fietsend of lopend. “Maar ik ben streberig genoeg om mijn filmpjes goed te maken.’
Al zijn inderdaad prachtige en zeer professioneel van commentaar voorziene films op internet, het is allemaal pure hobby. Zijn interesse in stedenbouw en verkeersinfrastructuur zijn al terug te voeren op zijn kinderjaren in Overvecht in de jaren zeventig. “Ik herinner me het kinderzitje op de fiets bij pa of ma, met de wind door mijn haren de Marnixbrug afzoevend. Al vroeg mocht ik van mijn ouders in mijn eentje buiten fietsen, eerst alleen het blokje om, daarna verder, zolang ik maar op het fietspad bleef. Zo ben ik eens helemaal in het zuiden van Kanaleneiland terechtgekomen op mijn kleine fietsje. Echt zo’n jongetje uit de pindakaasreclame. Ik dacht dat al die fietspaden zoals in Overvecht de norm waren. Tot ik naar de middelbare school in de binnenstad ging, naar het Gregorius College. Dat was wel een eyeopener, het verkeer in het centrum.”
Onzin ontkrachten
Mark Wagenbuur is bij toeval aan zijn instructieve fietsfilms begonnen. “Per ongeluk. Ik zocht iets op internet over Utrecht en kwam terecht op een Engelstalige site waarop grote onzin over het Nederlandse fietsverkeer werd verkondigd, dat fietspaden levensgevaarlijk zijn en fietsers in Nederland tweederangsburgers zijn die van de straat zijn gestuurd. Wikipedia bleek gekaapt door mensen met zulke opvattingen die ze agressief uitdroegen. Ik wilde uitleggen hoe het echt zat en dacht ‘ik pluk een filmpje van Youtube ter illustratie’. Zo’n filmpje bleek niet te vinden en toen heb ik zelf maar een filmpje gemaakt. Ik dacht naïef: dan snapt iedereen gelijk hoe het fietsen in Nederland echt in elkaar steekt. Ik filmde al fietsend op de Amsterdamsestraatweg en legde in het Engels uit hoe het zit met het verkeer dat uit al die zijstraten komt; dat dit verkeer voorrang moet geven aan de fietsers op het fietspad, want er staan haaientanden. Maar vervolgens kwam ik erachter dat haaientanden helemaal niet bestaan in het buitenland.”
Ook een misverstand over uitstappende automobilisten op de parkeerstrook en fietsers op het naastgelegen fietspad bleek hard aan opheffing toe bij buitenlandse bloggers. Die instructieve insteek is steeds het uitgangspunt bij wat hij filmt en hoe hij de beelden van commentaar voorziet. Dat levert mooie titels op, die samen een gedicht vormen over fietsen in Nederland: ‘Bicycle rush hour in Utrecht’; ‘junction design for safer cycling’; ‘cycling Amsterdamsestraatweg’; ‘weekend cycling in the Netherlands ; ‘round the clock cycling in the Netherlands’; ‘cycling in the rain’. ‘cycling and big intersections’. En nog een heleboel meer.
Fietsimmigrant
De bezoekers van zijn kanaal kwamen aanvankelijk vooral uit Engeland, de VS en Australië. Inmiddels beperken ze zich niet meer tot de Angelsaksiche wereld en heeft Wagenbuur er een hoop internationale contacten bij. Zo wilde een Fransman het filmpje over de nieuw ingerichte Vleutenseweg graag uit het Engels in het Frans vertaald hebben om het in zijn land te promoten. En zo geschiedde. Een Rus in Jekatarinaburg vertaalt het commentaar bij filmpjes in het Russisch. Wagenbuur heeft veel profijt van een Engelsman die speciaal vanwege ons fietsklimaat naar Nederland is geëmigreerd en op zijn YouTube-kanaal terecht kwam.
Deze David Hembrow is nu zijn vaste sparringpartner, zijn klankbord om de doelgroep op Youtube goed in te schatten. “Bij ‘cyclist’ denken veel buitenlanders als eerste aan wat wij een wielrenner noemen, maar zeg je ‘cyclist in normal clothes’ dan begrijpen ze wel dat zo iemand de fiets als vervoermiddel gebruikt om van A naar B te komen.” En Wagenbuur realiseerde zich aanvankelijk ook niet dat straat en weg in het Nederlands een verschillende betekenis hebben, maar dat dat niet opgaat voor het Engelse street en road. “En dat kan dan ook een hoop verwarring geven.” De Engelsman uit Assen heeft ook zijn eigen weblog, waar Wagenbuur ook aan meewerkt. Hij geniet zichtbaar als hij over die sociologische aspecten achter worldwide cycling vertelt.
Afgunst
De meeste reacties op zijn films zijn positief en constructief en hij plaatst ze daarom graag. Een enkele keer komt er een flauwe opmerking over wiet of zo, die halen zijn censuur niet. Wat hebben zijn fietsfilms op Youtube de afgelopen twee jaar hem gebracht? Wagenbuur: “Wat begon als een per ongeluk iets is nu in een stroomversnelling terechtgekomen qua bekendheid. Het heeft me nog meer doen inzien hoe fantastisch we het hier in Nederland hebben op het gebied van fietsinfrastructuur – veel beter ook dan we zelf uitdragen – en het lijkt wel of niemand dat goed op waarde schat. Vergis je niet, ik krijg reacties van mensen in het buitenland die me vertellen dat daar fietsers soms moedwillig worden aangereden, want ‘ze betalen toch geen wegenbelasting’. Of dat het huurfietsenproject in Melbourne – vergelijkbaar met Vélib in Parijs – totaal geflopt is omdat volgens de Australische wet gebruikers verplicht een helm op moeten, die ze zelf mee moeten brengen. Dat fietsen bij ons zo vanzelfsprekend en alledaags is, daar benijden ze ons om in het buitenland!”
Tekst: Mieke Aarts, eerder verschenen in Doortrapper, blad van Fietsersbond afdeling Utrecht.
Categorieën