De elektrische fiets is een enorm succes. Een op de zes Nederlanders heeft er al een. Om naar het werk te gaan, maar ook om langere dagtochtjes te kunnen maken of gewoon voor de dagelijkse boodschappen. Zelfs naar school fietsen, gebeurt steeds vaker elektrisch. Jongeren zien een e-bike niet langer als een 50plus-apparaat. Maar hoe milieuvriendelijk is al dat elektrisch fietsen? Het vraagt ook stroom en zo’n accu gaat niet eeuwig mee.
Hoe lang gaat een fietsaccu mee?
Je mag er op rekenen dat een fietsaccu zo’n vijf jaar of 500 oplaadbeurten meegaat. Bij elke oplaadbeurt verliest een fietsaccu onvermijdelijk een klein beetje opslagcapaciteit. Na 500 keer laden merk je dat de batterij sneller leeg raakt en krimpt je actieradius. Veel fietsenhandelaars kunnen de accu doormeten om te kijken of het inderdaad tijd is voor een nieuwe. De oude batterij kun je vervolgens nog prima een tijdje oprijden, eventueel met een nieuwe of reserve ernaast. Maar veel fietsers ruilen de accu in.
Een enkele accu sneuvelt al voor de 500ste laadbeurt, vaak door kou. Een accu kan slecht tegen lage temperaturen. Onder de tien graden levert een accu minder stroom en laadt minder snel op. Bewaar je fietsaccu in de winter daarom binnen, dan doe je er langer mee.
Op YouTube staan spectaculaire filmpjes van ‘ontploffende’ e-bikes waarbij steekvlammen uit de accu schieten. De oorzaak is kortsluiting, de accu wordt dan steeds heter, gaat roken en vliegt uiteindelijk in brand. Het gebeurt zelden, maar dat het kán gebeuren is wel de reden dat e-bikes niet mee mogen in het vliegtuig. Bij sommige maatschappijen mag de fiets wel mee wanneer je de accu als handbagage meeneemt.
Wat moet je met een versleten fietsaccu doen?
Een defecte accu hoort niet bij het huisvuil. Maar je kan hem altijd gratis en dichtbij inleveren. Want elke winkel die elektrische fietsen verkoopt, moet verplicht lege accu’s inzamelen. In het magazijn staat ergens een grote ton voor lege batterijen. Als die vol is komt inzamelorganisatie Stibat de ton ophalen. Stibat verzamelde in 2015 meer dan honderdduizend kilo aan lege fietsbatterijen.
Wat gebeurt er met afgedankte fietsaccu's?
Stibat levert de accu’s af bij een sorteerbedrijf. De kunststof of aluminiumkast die de fietsaccu omhult, gaat er daar af. De elektronica wordt verwijderd en de circa vijftig batterijen waaruit een fietsaccu bestaat, belanden los in een bak met andere oplaadbare ‘lithiumionbatterijen’. Dat zijn bijvoorbeeld batterijen uit mobieltjes, laptops, elektrische auto’s of hoover boards. Deze batterijen gaan vervolgens door een shredder die ze in kleine stukjes hakt. Met een magneet wordt al het ijzer er uit gevist. IJzeropkopers smelten dit om voor hergebruik. De rest van de batterijstukjes gaan naar metaalrecyclers.
Kun je een fietsaccu volledig recyclen?
Nee. De kostbare metalen zoals koper, mangaan en kobalt winnen de recyclers terug door de batterijen in een zeer hete oven te smelten. Die metalen komen terecht in nieuwe batterijen of andere producten. De energie voor het terugwinnen komt grotendeels uit het verbranden van de kunststof onderdelen in de batterijen. Die gaan dus verloren.
Ook het lichtgewicht metaal lithium, waaraan de batterij zijn naam dankt, wordt niet teruggewonnen. Dat kan technisch wel, maar de lithiumprijzen zijn op dit moment zo laag dat terugwinnen meer kost dan oplevert. De wereldwijde lithiumvoorraad is erg groot; er is nog genoeg winbaar lithium voor een paar honderd jaar. Ook voor aluminium geldt dat terugwinning niet loont. Deze restmaterialen belanden meestal als opvulling in beton of andere bouwmaterialen.
Hoe milieuvriendelijk is het recyclen van fietsaccu's?
Lithiumionbatterijen bevatten geen giftige metalen zoals lood of cadmium. En Stibat verkoopt batterijen uitsluitend aan gecertificeerde recyclers die aan strenge milieu-eisen voldoen. Netjes ingeleverde batterijen leveren dus geen milieuproblemen op. Bovendien is een kilometer afgelegd op een elektrische fiets maar liefst vijftig keer schoner dan een doorsnee autokilometer, aldus MilieuCentraal. Dus ook al maken e-bikers veel kilometers die anders niet waren gereden, het netto milieueffect van de elektrische fiets is positief. Maar natuurlijk blijft fietsen op pure spierkracht het allerallergroenst.
Wat zit er in een fietsaccu?
Een fietsaccu bestaat uit een rits kleine oplaadbare lithiumionbatterijen van het bekende formaat ‘AA’. Ze zijn met tape of in een houder gebundeld. De circa vijftig batterijen leveren samen de benodigde stroom. Elektronica zorgt ervoor dat alle batterijen even vaak en gelijkmatig worden gebruikt. Lithium is het lichtste metaal op aarde en maakt de accu zo licht mogelijk. Een lithiumionbatterij is zo compact mogelijk gemaakt door de materialen op te rollen. De min- en pluspool zijn verbonden met een dunne folie. De ene bestaat uit koolstof (grafiet), de andere uit een lithiummetaalverbinding. De batterij levert stroom als geladen lithiumdeeltjes van metaal- naar grafietfolie reizen. Bij het opladen stromen ze precies de andere kant op.