Vooral KNIL-fietsen zijn populair

Indonesiërs gek op koloniale fietsen

6.Fongersfavoriet1

Indonesiërs zijn dol op de Nederlandse fietsen uit de koloniale tijd. Er is zo veel vraag dat er al vervalste Fongers-fietsen opduiken. ‘De fietsen roepen gevoelens van nostalgie op.’

In Indonesië is er in ieder geval één koloniale erfenis die wordt gekoesterd: de Nederlandse fiets. ‘Er rijden daar meer oude fietsen rond dan in Nederland’, vertelt Otto Beaujon, voorzitter van de Historische Rijwielvereniging De Oude Fiets. Afgelopen zomer was hij met drie leden van de club op bezoek in Indonesië.
Ze waren uitgenodigd door de Indonesische tegenhanger van De Oude Fiets: de kommunitas onthel sepeda tua indonesia (KOSTI). ‘Dat is een federatie waar 160 fietsclubs bij zijn aangesloten. De grootste club heeft 900 leden. Vaak zijn het jonge, enthousiaste jongens, milieurebellen. Er is een enorme verkeersdrukte en veel luchtvervuiling. Die jongens willen het graag anders en vinden dat de fiets de toekomst heeft. Zij koesteren die tachtig jaar oude fietsen.’
In Jakarta is een bijzonder actieve club die fietsen naar het werk propageert en de autoloze zondag – feitelijk alleen de ochtend – heeft weten ‘los te peuteren’. Maar de liefde voor het Nederlandse rijwiel leeft in de hele archipel.

Fietsen met tropenbehandeling

Beaujon heeft op Java met drie clubleden een toer gemaakt langs allerlei fietsverenigingen. Tot hun grote verbazing zagen ze prachtige stokoude Nederlandse Fongers- en Gazelle-fietsen, die bij ons zeldzaam zijn geworden. ‘In Nederland hebben wij in het verleden onze oude fietsen allemaal weggegooid. In Indonesië is men zuiniger op de fietsen geweest.’ Wat ook scheelt is de speciale tropenbehandeling die de fietsen kregen voor ze naar Nederlands-Indië werden verscheept. ‘De frames werden van binnen met was gespoeld.’ Roest krijgt dan geen kans. Natuurlijk hebben de fietsen niet van pekel te lijden gehad.
Gefortuneerde verzamelaars zijn bereid stevige prijzen te betalen voor originele oude fietsen. Op Oost-Java zijn Fongers-fietsen zo gewild dat er al vervalsingen zijn opgedoken. Om aan de vraag te voldoen, worden oude Nederlandse fietsen het land in gesmokkeld. ‘De Indonesische wetgeving verbiedt eigenlijk de import van tweedehands spullen’, zegt Beaujon. ‘Indonesië wil niet het afvoerputje van de wereld worden en opgescheept zitten met oude auto’s en dergelijke. Maar ik hoorde dat via de diplomatieke post nog wel eens oude fietsen het land in komen.’ Simon van Erp uit Den Bosch, die in oude fietsen handelt, bevestigt dat er vanuit de voormalige kolonie vraag is naar oude Nederlandse fietsen. Vooral Fongers-fietsen, die in gebruik waren bij het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL), zijn veel gevraagd.

Indonesiërs dol op KNIL-fietsen

Dat juist KNIL-fietsen populair zijn, is gezien het verleden wellicht opmerkelijk. Maar volgens Beaujon spelen anti-Nederlandse ressentimenten geen rol bij de Indonesiërs. ‘De oude Nederlandse fiets is een amulet. De fietsen roepen gevoelens van nostalgie op. Voor jonge mensen zijn die politionele acties al lang geleden. Heel algemeen is er een besef dat wat Nederland gebracht heeft goed was. Ze vinden bijvoorbeeld dat wat er gebouwd is – wegen, spoorlijnen, bruggen en fabrieken – goed en degelijk is. De fiets is daar ook een onderdeel van.’
En ze willen van alles weten over Nederlandse fietsmerken. ‘Er is een enorme honger naar kennis. Tot de opkomst van internet was de enige bron voor de liefhebbers een postordercatalogus uit 1915 van de Handel- en Industrie-Maatschappij (HIMA) van Maurits Adler. Die catalogus is duizendvoudig gekopieerd.’

Het grote voordeel van de HIMA-gids is dat ze die in Indonesië kunnen lezen. ‘Adler was een visionair man’, zegt Beaujon. ‘De teksten in de catalogus waren in het Nederlands, Engels en fonetisch Maleis. Een geheel Nederlandse vocabulaire is dankzij die catalogus overgenomen. Een handvat werd in het Maleis een hansvat, een kettingkast werd een kettingkas en een stuur een setir. En op Oost-Java is een fiets een piets.Met de komst van internet en Google Translate opende zich voor de Indonesische fietsers een wereld aan informatie over rijwielen. En via internet zijn ook de contacten gelegd die hebben geleid tot het bezoek van afgelopen zomer.

keuring indonesie
De leden van de fietsclubs willen de fiets zo goed mogelijk voor de dag laten komen. Dat betekent dat een fiets wordt opgepoetst en ook opgesierd met toeters, tassen en andere accessoires. Nederlandse liefhebbers zijn niet zo dol op die fantasierijke versieringen.

Elke fietsclub heeft een mecenas

De meeste clubs die Beaujon bezocht, steunen op de bijdragen van een geldschieter. ‘Er zijn in Indonesië veel mensen met veel geld. Ze vertimmeren dat aan luxe overbodigheden zoals een zwembad of een fietsclub. De man van de Fongers-club doet in bevroren garnalen en hij ondersteunt de club met geld. Een voorzitter van een andere club is hoofd Onderhoud wegen en gaat er prat op dat hij van aannemers geld toegestoken krijgt. Een deel daarvan gebruikt hij voor de club. Eigenlijk heeft iedere club zo’n mecenas.’
De leden van de fietsclubs willen de fiets zo goed mogelijk voor de dag laten komen. Dat betekent dat een fiets wordt opgepoetst en ook opgesierd met toeters, tassen en andere accessoires. Nederlandse liefhebbers zijn niet zo dol op die fantasierijke versieringen. Die hebben een fiets het liefst zo origineel mogelijk. ‘Die aankleding vinden wij wat overdreven. Aan de andere kant heb je er ook in Nederland die op een fiets uit 1950 een carbidlamp zetten.’

OV-fiets

Beaujon is nu druk bezig om een tegenbezoek te organiseren. Natuurlijk willen de leden van KOSTI van alles weten over oude fietsen. Maar ze komen ook onze vrijliggende fietspaden bekijken en ze willen weten wat wij aan verkeersveiligheid doen. ‘Onze vakopleidingen zijn ook een onderdeel van het programma, want het vakmanschap laat in Indonesië veel te wensen over’, zegt Beaujon. ‘De oude fietsen worden wel gepimpt, maar niet goed onderhouden. Ze hebben vaak geen remmen of verlichting. Wij kunnen vanuit Nederland zeker helpen met het opzetten van een vakopleiding.’

7.fietsenkijken indonesie
‘De oude fietsen worden wel gepimpt, maar niet goed onderhouden. Ze hebben vaak geen remmen of verlichting. Wij kunnen vanuit Nederland zeker helpen met het opzetten van een vakopleiding.’

De topman van de Indonesische spoorwegen wil ook graag naar Nederland. ‘Hij wil met eigen ogen de OV-fiets, de stallingen en het meenemen van de fiets in de trein bekijken. Het probleem is geld te vinden voor zo’n reis. We hebben inmiddels een toezegging van een grote onderdelenfabrikant, en van de NS die voor treinkaartjes en OV-fietsen zorgt.’
Beaujon hoopt dat meer bedrijven of de overheid geld willen geven om de Indonesische fietsliefhebbers te helpen met vakopleidingen en het verbeteren van de verkeersveiligheid. ‘Het zou leuk en nuttig zijn als Nederland op zo’n simpele manier iets voor Indonesië kan betekenen.’

Categorieën