Op een driewieler leer je opnieuw fietsen

Loslaten. Dat is zo’n beetje het belangrijkste woord dat fietsdocent Ivo Smit tijdens de eerste driewielfietsles blijft herhalen. Als je je hele leven op een tweewieler hebt gefietst, is balans zoeken een tweede natuur geworden. Op de driewieler moet je dat gevoel als eerste loslaten. Dat is net zo moeilijk als het vinden van je balans wanneer je begint met fietsen. Tegennatuurlijk voelt het, wanneer ik de fiets heel zachtjes laat bewegen. De eerste reflex is om meteen weer te remmen, maar Ivo moedigt aan. ‘Ga maar door, fiets maar rustig tot het einde van de stoep.’ Ik aarzel, maar laat de trappers traag bewegen.

Doodsbang
Het ziet er zo gemakkelijk uit, dus hoe ingewikkeld kan het helemaal zijn? Dat dacht Els van ’t Hof (72) uit Oosterbeek een aantal jaar geleden ook. Na een heupoperatie en een ongeluk durfde ze niet meer op haar fiets, bang om te vallen en haar mobiliteit volledig kwijt te raken. Na een verhaal van een vriend over driewielfietsen kocht ze er direct één, maar dat ging helemaal niet. ‘Ik vond het zo’n raar gevoel. Ik zat gillend op de fiets en was doodsbang dat ik zou vallen.’ De driewielfiets verdween in de schuur, om er jarenlang niet meer uit te komen.
’Ontzettend jammer’, zegt fietsdocent Ivo Smit. Hij is oud-fysiotherapeut en werkt al meer dan dertig jaar met driewielfietsen. Als fietsdocent wil hij zo veel mogelijk mensen – ouderen en andere mensen die minder goed ter been zijn – driewielfietsen laten ervaren. ‘Tegenwoordig krijgen ouderen of andere mensen met lichamelijke beperkingen vrij snel een scootmobiel voorgeschreven. Terwijl sommigen gewoon zouden kunnen blijven fietsen op een driewielfiets. Dat is zo veel gezonder.’

Vrijheid
Het kostte Ivo nog aardig wat moeite om Els te overtuigen. ‘Op een tweewieler ben je zelf de regisseur, maar bij een driewieler moet je dat gevoel uit handen geven. Dat kon ik niet’, vertelt ze. ‘Ik ben jarenlang om de fiets heen gelopen met een soort angstige spanning in mijn lijf. Maar fietsen staat voor mij toch voor vrijheid. Dat verlangen heb ik lange tijd verwaarloosd. Dus toen Ivo er vaker over begon, raakte ik enthousiast. Ook omdat je op een driewielfiets niet constant op en af hoeft te stappen.’Maar helemaal overtuigd is ze voor de les nog niet. ‘Het kan ook dat het gewoon niet lukt hoor. Ik weet niet of ik ooit echte fietstochten ga maken. Eerst maar eens die eerste les meemaken.’

Baloefening
Volgens Ivo hebben talenten ongeveer drie tot vijf lessen nodig. Maar hij voegt eraan toe: ‘De echt hopeloze gevallen leren het nooit.’ Het moeilijkste is volgens hem om dat tweewielgevoel af te leren. Dat merk ik ook als Ivo mij een proefles geeft. Automatisch wil je zelf de balans opzoeken. Om te vertrouwen op de stabiliteit van de fiets zelf, doet Ivo voor iedere les een oefening. Hij gooit een balletje naar de leerling op de driewielfiets. Vaak expres een beetje scheef, zodat je alle kanten op moet reiken. ‘Je moet weten dat de fiets jou de garantie geeft dat hij niet omvalt’, zegt Ivo daarover. Tegelijkertijd ben je even met wat anders bezig en ontspant je lijf.
Ook Els mag na het spelletje de rem eraf halen (en tegelijk met de andere hand de handrem indrukken), zodat ze daarna langzaam vooruit gaat. ‘Wat maakt nu dat dit zo eng is?’ vraagt ze, terwijl ze zachtjes voortbeweegt. Ivo reageert: ‘Het lijkt alsof je fiets ervandoor gaat zonder dat jij de controle hebt. Dat gevoel moet je loslaten.’ Stukje bij beetje gaat ze vooruit, de oprit af. Voor de weg houden ze stil, het maken van een bocht is immers niet gemakkelijk.

Tempo maken
Het gaat Ivo niet alleen om de techniek. ‘Ik let ook op hun positie in het verkeer. Of ze dat goed in kunnen schatten en of ze voorrang durven nemen. Mensen met balansproblemen fietsen vaak langzamer, uit angst om te vallen. Terwijl het veel veiliger is om een beetje tempo te maken. Ook de verkeersregels komen vaak nog even voorbij.’
Ivo heeft inmiddels al heel wat lichamelijk beperkte mensen (terug) op de fiets geholpen. ‘Ik hoor vaak: had ik dat maar eerder gedaan. Het geeft me zo veel vrijheid.’ Hij vindt het jammer dat driewielfietsen een wat onbekend fenomeen zijn. Daarom geeft hij samen met een paar anderen vanuit de Fietsersbond overal in het land proeflessen en informatiemiddagen om mensen – vooral ouderen – kennis te laten maken met driewielers.

Na de wat bibberende start is Els onder begeleiding van Ivo fietsend op de straat terecht gekomen. Terwijl ze langzaam de stoep afrijdt, kan ze opeens dat ‘tweewielergevoel’ uitzetten. Langzaam maar soepel maakt ze de bocht. En op de weg aangekomen gaat ze er bijna te snel vandoor. ‘Kijk nou, zie je dat? Ik kom gewoon vooruit!’ Ze straalt van oor tot oor en slikt dan even. ‘Ik moet er bijna van huilen Ivo, weet je dat? Het is net alsof ik weer vijf ben.’ Nog wat voorzichtig neemt ze de bochten, maar de rechte stukken gaan na even oefenen al heel goed. ‘Hoe leuk is dit, Ivo?’ lacht ze als ze weer veilig is afgestapt. ‘Je hebt talent Els, dat worden drie tot vijf lessen!’ Els glundert. Die fietstochten gaan er vast komen.