Tel Aviv: De hoofdstad van de E-bike

‘Oi va voi, kijk toch uit je doppen!’ Een oudere man gebaart woest naar een voorbij razende fietser, door wie hij op een zebrapad op de strandboulevard van Tel Aviv nét niet van zijn sokken wordt gereden. De jongen fietst niet alleen. Op de bagagedrager van zijn e-bike staat een medepassagier, aan zijn stuur hangt een skateboarder. Niks bijzonders in de hippe Israëlische metropool.

Tel Aviv, dat inclusief agglomeratie zo’n vier miljoen inwoners telt, is de stad met de hoogste concentratie e-bikes ter wereld. De stad was vroeger vergeven van de scooters; nu rijden er zo’n 200.000 elektrische fietsen rond. Ze bepalen het straatbeeld. Het succes van de e-bike heeft een praktische reden: het is dé manier om van a naar b te komen in de langgerekte en drukke stad, waar de spitsuren berucht zijn en het parkeren een nachtmerrie. Het openbaar vervoer heeft ook al geen al te beste reputatie.

Veel inwoners van Tel Aviv gebruiken daarom hun elektrische fiets voor woon-werkverkeer. Zoals Yosi (29), die al vier jaar op een Deore naar zijn werk rijdt. ‘Ik werk bij een IT-bedrijf 17 kilometer van mijn huis. Ik kan met een volle accu op en neer en doe er ongeveer een halfuur over. Met de auto duurt het langer. In Tel Aviv sta je altijd vast, met de fiets niet.’

Zijn fiets mag officieel 25 kilometer per uur, maar ‘natuurlijk gaat hij harder’, grijnst Yosi. Je kunt ze makkelijk opvoeren, al is dat officieel verboden. Als ik meetrap ga ik misschien iets harder, maar dat doe ik meestal niet. Alleen als mijn accu leeg is.’

Regulering is hard nodig, vindt Yosi. ‘Want Tel Aviv is één grote e-bike-chaos.’ De overheid probeert er wat aan te doen. ‘We mogen niet meer op de stoep, en moeten de straat op als er geen fietspad is. Maar dat is nog veel gevaarlijker dan op de stoep. De politie dreigt met hoge boetes, maar ik moet het nog zien.’ Zijn grootste zorg is dat hij zijn fiets kwijtraakt. ‘Er worden enorm veel fietsen gestolen en omdat er geen registratiesysteem bestaat, heb je nauwelijks kans dat je je fiets terugvindt.’

Officieel mogen e-bikes 25 kilometer per uur, maar de meeste gaan véél harder, soms wel tegen de 50 kilometer. Bij veel e-bikes hoef je niet eens mee te trappen. Toch is een brommerrijbewijs niet nodig en een helm dragen is niet (meer) verplicht. Dus doet niemand dat ook. Het gevaar in de verkeersjungle van Tel Aviv schuilt inmiddels niet meer zozeer in het stapvoets voortkruipende autoverkeer, maar in de e-bikers die zelfs op de stoep hard fietsen. ‘Ze schieten echt overal vandaan en rijden net zo hard als scooters. Levensgevaarlijk’, aldus een geïrriteerde taxichauffeur.

Om de groei in goede banen te leiden en het hoge aantal ongelukken te verminderen legde de overheid 135 kilometer fietspad aan in Tel Aviv. De leeftijdsgrens voor een e-bike is opgetrokken naar 16 jaar. En de autoriteiten wilden afgelopen zomer iedereen duidelijk maken dat de politie het fietsen op de stoep echt niet langer duldt.
De overheid liet posters verspreiden met de boodschap: ‘Fiets op de autoweg of straat als er geen fietspad is’. Mensen die zich niet aan de nieuwe regels houden, kunnen op een hoge boete rekenen, stond er dreigend.

Maar in Tel Aviv is men allerminst onder de indruk. ‘Het is goed met die regels’, knikt David (30), een Colombiaanse Israëliër, verontwaardigd, ‘maar ik blijf lekker op de stoep fietsen. Veel te gevaarlijk op de weg. Het is net Colombia hier. Mensen kunnen niet rijden. Je wordt zo van je sokken gereden.’

Nadav Gadol, eigenaar van fietswinkel Pole Position aan de Ben Yehuda-straat is blij met de e-bike gekte: ‘Toeristen zien dat we hier massaal de e-bike omarmd hebben en willen het ook uitproberen. Tel Aviv is vooral vlak; dit is de ideale manier om je in de stad te verplaatsen. Iedereen vindt het great fun. We kennen hier een lange zomerperiode. Voor recreatief fietsen is het dan eigenlijk te warm. De e-bike is een uitkomst. Je zweet veel minder.’

Maar zijn het nou eigenlijk nog wel fietsen? Gadol: ‘Voor mij zeker. Een fiets met een ondersteunend motortje. Je moet de hele tijd blijven trappen om de motor aan de gang te houden. Je hebt geen rijbewijs nodig en je mag niet harder dan 25 kilometer. Dat voelt voor mij toch echt als een fiets.’

De e-bikes zijn niet alleen populair onder hippe jongeren, toeristen en forensen, maar ook onder de duizenden Eritreeërs in Tel Aviv. Ze wonen vaak in achterafbuurten en mogen geen auto rijden omdat ze illegaal in het land zijn. ‘De e-bike is vrijheid’, zegt de jonge Eritreeër Gebre. Samen met zijn vriend Merhawi is hij op zijn elektrische fiets ‒ blote buik, zwembroek en kruis om de nek ‒ naar het strand gekomen voor een gratis douche. ‘De stad is groot; wij wonen tien kilometer verderop. De bus is te langzaam en te duur.’ En die fiets dan? ‘1000 sjekel tweedehands.’ Een kleine 250 euro. Verdiend met (illegaal) werk in de horeca.

Ook Kuduz (30) is uit een buitenwijk komen fietsen. Op zijn GreenBike zitten zijn kinderen van 3 en 6, de kleinste op een geïmproviseerd zitje met een dekentje op de stang. ‘Het mag niet, ik weet het’, zegt Kuduz, ‘maar het is Sjabbat, de politie controleert niet.’ Met de e-bike brengt hij zijn kinderen naar school. ‘Het leven is moeilijk hier; deze fiets is het enige dat ik heb.’

Ook even verderop, in het Arabische Jaffa, het oude hart van Tel Aviv, wordt de e-bike door vissers voor praktische doelen ingezet. Zo doen twee jongens langs de waterkant, op zoek naar een goed visplekje, de grootste moeite om hun e-bikes, met kratten vol visgerei, over hekken te tillen. ‘Anders is-ie straks weg!’

Je zou ze bijna over het hoofd zien, maar er zijn ook nog mensen met een gewone fiets. ‘Ik wil zelf wat inspanning leveren’, zegt Maurice, die op een gewone mountainbike over de strandpromenade rijdt. ‘En met deze fiets mag ik ook over de stoep fietsen en hoef ik er niet steeds aan te denken of-ie wel opgeladen is.’