Test: wat slurpt de meeste energie op de fiets?

Vaak denken mensen als hun fiets zwaar trapt dat ze maar beter een elektrische fiets kunnen kopen, maar dat hoeft vaak helemaal niet. De proeven van Kees op de wielerbaan in Sloten tonen dat maar weer eens aan.

Alles begint met de aankoop van de juiste fiets. Als je zorgt voor de juiste versnellingsnaaf, of kiest voor een fiets zonder versnellingen, voorkom je al veel energieverspilling.

Het maakt nogal wat uit welke versnellingsnaaf op je fiets zit. (Een fiets zónder versnellingen is trouwens ook een uitstekende optie.) Versnellingen zorgen namelijk voor wrijving. Het belangrijkste is dat je in de versnelling die je het meest gebruikt de minste wrijving hebt. Een fiets met een Nexus 7 is daarom een slechte keuze. In de meest gebruikte versnelling, de vierde, moet je bij twintig kilometer per uur 13% meer energie leveren.
Een Nexus 8 pakt in de meeste gevallen beter uit. Dat komt omdat je in de vijfde versnelling het tandwielmechanisme in de naaf niet gebruikt, maar je de naaf direct aandrijft. De vijfde versnelling is de direct drive. Het verlies in de vijfde versnelling is bij twintig kilometer per uur maar 8%, terwijl dat in de vierde versnelling 19% bedraagt. De meeste mensen met een Nexus 8 zullen de vijfde versnelling het vaakst gebruiken, maar check dat altijd. Als je altijd in de vierde versnelling rijdt, kun je overwegen een lichter tandwiel aan te schaffen. Maar dan moet je ook een nieuwe ketting kopen en wellicht ook een andere kettingkast.

Directe aandrijving
De klassieke drie-versnellingsnaaf heeft als direct drive de tweede versnelling. Voor de Rohloff is dat de elfde versnelling. De Shimano Alfine11 heeft geen direct drive. Je maakt dus altijd gebruik van het tandwielmechanisme.

Kees over fietsen zonder versnellingen: ‘Het is jammer dat het zo moeilijk is om een fiets zonder versnellingen te kopen. Alleen veel omafietsen zijn versnellingloos, maar op snelle stadsfietsen met soepele bandjes kun je ook prima uit de voeten. Zo vaak heb je versnellingen niet nodig in het vlakke Nederland. Hooguit een keer op een brug of met heel harde wind mee of tegen.’

Met een derailleur heb je wél altijd een directe aandrijving, dus weinig verlies. Wel kost het wat extra inspanning om de ketting door de derailleur te laten draaien.

Kees Bakker: ‘Het verraste me dat het zo weinig effect had om de band maximaal op te pompen. Met een bandenspanning van zes bar was ik niet sneller dan bij vier bar. Kijk, te zacht is altijd een slecht idee. Een te zachte band is de meest voorkomende oorzaak dat mensen hun fiets zwaar vinden trappen. Dat wist ik wel, maar hem op zijn hardst oppompen hoeft dus ook niet. Dat is alleen maar oncomfortabel.’
Op de band staat een minimum- en een maximumspanning aangegeven. Het is het beste om daar een beetje tussen te zitten.
Kees: ‘Tenzij je heel zelden naar je banden kijkt. Dan moet je hem misschien zo hard mogelijk oppompen zodat je weer een paar maanden vooruit kunt.’

Kees Bakker: ‘Ik heb bij deze testen een goede soepele fietsband vergeleken met een slechte antilekband. Dan zie je een fiks verschil in rendement. Er zijn wel betere antilekbanden, maar antilek levert altijd extra weerstand op. Je kunt ook voor lief nemen dat je af en toe een band moet plakken. Dat is de afweging die voor jezelf moet maken.’
N.B. Fabrikanten zetten standaard niet de beste banden op je fiets. Dus banden vervangen kan zeker wat opleveren. Informatie over de rolweerstand van heel veel banden kun je vinden op bicyclerollingresistance.com

Als je rechtop op de fiets zit, heb je meer luchtweerstand dan wanneer je voorovergebogen over je stuur zit. Kees Bakker: ‘Houding is belangrijk, maar niet makkelijk te veranderen. Als je van houding wilt veranderen begin je eigenlijk aan een nieuwe sport. Je zit heel anders, voorover, meer op je handen. Je hebt een ander zadel nodig, een ander stuur. Je moet eigenlijk je buikspieren en beenspieren oefenen. Maar het kan de moeite lonen om je daarin te trainen als je sneller wilt fietsen.’ 
P.S. Niet gemeten, maar een extra voordeel van sportief zitten is dat je ook beter je beenspieren gebruikt.

Belangrijk is om in de gaten te houden dat het de combinatie van factoren is ‒ een combinatie van het soort banden, type versnellingsnaaf en je houding.

1. Kies bij aankoop de juiste versnellingsnaaf
2. Pomp je banden goed op
3. Investeer in soepele banden
4. Kies een goede houding

Op zo’n baan kun je goede metingen doen zonder dat wisselend wegdek of wisselende windkracht de metingen beïnvloedt.

Kees Bakker: ‘Ik heb getest met een fiets met vermogensmeter in de pedalen en snelheidsmeter in het voorwiel. Zo meet ik elke seconde hoeveel vermogen ik moet leveren bij welke snelheid. Op de wielerbaan heb ik steeds rondjes gefietst, met een zo constant mogelijke snelheid. Dus voor één meting fietste ik een paar rondjes met ongeveer 18, 20, 22, 24, 26 en 28 kilometer per uur. De gemiddelde snelheid en het gemiddelde vermogen van die rondjes heb ik in een grafiek uitgezet. Door de meting te herhalen met één wijziging aan de fiets (bijvoorbeeld een andere houding, een andere versnelling of andere bandenspanning) kon ik in de grafiek aflezen hoeveel extra vermogen het kost bij 20 km/h en bij 25 km/h.’