Fietsen & varen in Noord-Holland en Friesland

Het water golft licht. Langzaam wordt het landschap achter de sluisdeuren zichtbaar. Polders met popperige huisjes. Rieten daken. Een molen waarvan de wieken soepel rondjes draaien. Op een schip gaat het tempo automatisch omlaag, wachtend op de bruggen en de sluizen die zich met water vullen, soms op het getij. Straks, in Den Helder, pak ik de fiets. Om op eigen kracht de boel te verkennen, met een snelheid die nóg iets lager ligt.

‘Waar ik vaar, staat mijn bed,’ merkt de schipper in de stuurhut op. Een week lang ben ik aan boord van De Holland, met in mijn cabine genoeg ruimte voor een tweepersoonsbed, douche en toilet. De saaie stukken slaan we over en doen we met de boot, die iedere dag naar een nieuwe plek vaart. Geen polderwegen waar maar geen eind aan lijkt te komen, of smalle stroken naast druk verkeer. Regent het? Dan kun je lui verder varen.

Niet dat ik snel verstek laat gaan. Ik ben op pad in een week met typisch Nederlands weer; druilerige ochtenden, ’s middags klaart het op óf gaat het stormen. Witte wolken schieten over de weilanden, die veranderen van licht- naar donkergroen. De zee kan kalm zijn, maar ook woest, met witte schuimkoppen. Rode vissersboten steken fel af tegen het grijze IJsselmeer.

Noord-Holland laat zien hoe divers hij is. De kale vlaktes van het Noordhollands duinreservaat, het rustieke vogelparadijs Texel en schattige stadjes als Monnickendam. Of Alkmaar, met zijn grachten en accijnstoren, waar vanaf begin zeventiende eeuw de belasting voor ingevoerde goederen werd betaald. Overal kun je zien hoe welvarend de kooplieden waren. Maar ik fiets ook langs bossen, meren, rivieren en beekjes, of akkervelden, kilometers lang.

Gek eigenlijk, dat ik nog nooit bij de molens van de Zaanse Schans ben geweest. Jaar in jaar uit renden Aziaten hier voor selfies uit hun toerbussen – nu is het stil. Net als op het eiland Marken, met al die houten gevels net een openluchtmuseum. Vergeet de geschiedenisboeken en Wikipedia, híer leer je vliegensvlug over de historie van Nederland. Je hoeft alleen maar af te stappen, er is altijd wel iemand in de buurt die wat te vertellen heeft.

Neem de veerman – Wouter Nieuwenhuijse – van de pont bij Spijkerboor. ‘Van 1911 tot 1946 werd de overtocht gedaan door Jan Hop,’ vertelt hij. ‘Populair, omdat hij altijd wat kippenvoer op zak had en vogeltjes uit zijn hand liet eten. Zwemmen kon hij niet, maar dat was in die tijd vrij gewoon.’ Of de bewoonster in Ransdorp, net boven Amsterdam, die nog altijd voor haar schaapskudde zorgt. ‘Jammer dat het zo duur is geworden om hier te wonen. Mijn dochter kan mijn huis niet eens erven, de belasting zou veel te hoog zijn.’

Elke keer is het weer spannend. Waar ligt het schip deze keer? Om de hoek van het Vrouwtje van Stavoren, dat altijd maar meer rijkdom wilde en aan de bedelstaf eindigde. Of middenin de historische havenstad Enkhuizen. Ik volg netjes de fietsroutes die via knooppunten zijn uitgezet en stuit zo nu en dan op iemand uit de – voornamelijk Duitse – groep. ‘Hallo, wie geht’s?’ Het laatste stuk trek ik mijn eigen plan. Of nou ja, van mijn Amsterdamse fietsmaatje Bert Sitters, die de weg kent.

Als wegwerkzaamheden roet in het eten gooien, pakken we een fiets- en wandelpad dwars door Waterland, waar het peil ruim anderhalve meter onder NAP ligt. Over smalle bruggetjes, met een richel voor de fiets, door het soppige landschap. Een jong veermeisje brengt fietsers en wandelaars naar Holysloot, een dorp met één straat. Achter haar staan koeien in de wei en wat oude boerderijen; Nederlandser kan haast niet. Het zou zomaar een schilderij van Paulus Potter kunnen zijn.

Eenmaal in Amsterdam word ik ruw wakker geschud. ‘Kun je niet uitkijken?’ klinkt het luid, als ik bijna tegen iemand aanrijd. Mijn ogen blijken iets te veel op de omgeving gericht. Straks nog één nacht op het schip, dat deze keer voor het Bimhuis ligt. Onder het eten kletsen we na over de fietskilometers van vandaag. Dat wordt afkicken straks. Maar reisbegeleider Marcel Schoehuijs biedt een beetje troost. ‘Als ik vrij ben, fiets ik langs je woonplaats Schoonhoven en zwaai ik even!’

Fiets je langs de Zaan, dan ruik je volop cacao, die in de fabrieken wordt verwerkt. Leuk om even af te stappen bij Zaans Gedaan CacaoLab, waar de chocolatiers op ambachtelijke manier chocolade maken. “Hoe meer cacao, en dus minder suiker, hoe gezonder het is,” zegt Sandrina van den Akker. “Vijftien gram per dag is goed voor hart en bloedvaten. Ik ken zelfs twee mensen die hun cholesterol naar beneden wisten te halen.” Kalverringdijk 25, Zaandam, cacaolab.eu

Bergen is een kunstenaarsdorp dat veel schilders, schrijvers en architecten trekt. Een gezellige plek, tegen de bossen en duinen aan, met volop koffietentjes. Fabel’s ligt tegenover de ruïnekerk. Doe eens gek en probeer een van de creatieve koffies (van Anijs uit Parijs tot Brown Barista), met zelfgemaakte taart erbij. Fabel’s, Oude Prinsweg 9, Bergen, fabels-bergen.nl

Ze valt goed op, Ans Kikkert met haar vrolijke bakfiets ‘IJs van Ans’ bij fietsknooppunt 5 op Texel. Als het niet regent, rijdt ze vanaf haar huis 2,5 kilometer naar het bos met haar boerenijs, gemaakt met enkel natuurlijke ingrediënten. Al vijftien jaar lang. ‘Ik vraag vaak rond, om te kijken of iemand nog een goed adresje voor ijs weet. En ik proef een hoop.’ Een tip: het ijs van schapenmelk – van Texelse schapen.

Na de Stormvloed van 1916 werd besloten de Zuiderzee af te sluiten met de Afsluitdijk. Zo ontstond het IJsselmeer. Hoe de mensen vroeger in dit gebied leefden, kun je zien in het Zuiderzeemuseum; een soort dorp vol herbouwde huizen, met onder meer een visrokerij, stoomwasserij, touwslagerij en mandenmakerij. Ambachtslieden, onder wie de 18-jarige edelsmid Vincent Boon, zijn ijverig aan het werk. www.zuiderzeemuseum.nl

Op steenworp afstand van het centrum van Amsterdam ligt Durgerdam, in de tijd van de Zuiderzee een dorp met een belangrijke haven. Op de dijk staan charmante huisjes, met fraai uitzicht op het water. Een leuke plek om te picknicken en naar de zeilschepen te kijken. Schellingwoude is al net zo pittoresk. Neem de gratis veerboot vanaf Amsterdam Azartplein en je zit in een totaal andere wereld.

Boat Bike Tours biedt fiets- en vaarreizen in meer dan vijftien landen. Je slaapt en eet aan boord, onderweg krijg je een lunchpakket mee. De Noordroute gaat door Noord-Holland, maar maakt ook een uitstapje naar Friesland, waarbij je twee keer het IJsselmeer oversteekt. www.boatbiketours.nl