Man in historisch pak staat met een oude reisgids in landschap

Klassieke fietstocht in Twente (met veel vogels!) (48 km)

Marjolein van Rotterdam fietste een Twentse fietsroute na uit 1912. Schrijver H.E. Dijken (H.E.D.) schrijft in de Geïllustreerde Gids TWENTE: De tochten zijn ‘alle zoo gekozen, dat ze uw aanschouwingslust bevredigen.’ Doen ze dat 107 jaar later nog steeds?

Startpunt Delden was volgens H.E.D het neusje van de zalm. Ook 107 jaar na de Geïllustreerde Gids is het een gezellig stadje en het klopt nog steeds dat het groen is zodra je uit de trein stapt. Dat is vooral te danken aan Kasteel Twickel. De eigenaren van het 4000 ha grote landgoed lieten in de omgeving van hun kasteel bossen aanplanten. Een verademing voor de bewoners van Twente in een tijd dat de industrialisatie voor herrie zorgde.

Twee fietsers bewonderen kasteel Twickel
Twickel is nooit verkocht: het vererfde van vader op zoon of op dochter. De laatste eigenaresse, Marie barones van Heeckeren van Wassenaer, bracht de buitenplaats in 1953 onder in de Stichting Twickel. Beeld-auteur: Marjolein van Rotterdam

Stampende bedrijvigheid

In het Enschede van 1912 bloeien de textielfabrieken; in Hengelo levert de stoommachinefabriek Gebr. Stork & Co de ene na de andere machine af. Stork levert aan suikerfabrieken, treinenbouwers en natuurlijk de textielindustrie. Hengelo dampt van de bedrijvigheid. Behalve Stork vind je er ook de Koninklijke Weefgoederenfabriek, een elektriciteitscentrale, gasfabriek, ijzergieterij, damastweverij, fabriek ter vervaardiging van kantstoffen, zuivelfabriek, spinnerij en bierbrouwerij. Het is er altijd lawaai. Dan wil je wel even naar Delden. Het stadje ligt op acht kilometer van Hengelo. Met de fiets goed bereikbaar. Steeds meer Nederlanders bezitten een rijwiel: in 1912 één op de zeventien. Waaronder ook veel dames. In de jaren voor de Eerste Wereldoorlog neemt het toerisme toe en groeit tegelijkertijd voorzichtig ook de emancipatie. Beide bewegingen maken gebruik van de fiets. Dames die fietsen geven aan dat ze vrij zijn. In 1912 is het nog niet héél lang geleden dat dominees in hun preek vrouwen verboden te fietsen.

Omslag van de originele gids uit 1912
De originele gids uit 1912

Leifruit

Anno 2019 ademen de bossen en landerijen van Twickel nog steeds rust. De heilige eiken die H.E.D. kan hebben aangeraakt, zijn er nog. De moestuin ook. Nog altijd is die een gebruikstuin voor het kasteel. Het is ook een levend monument, met een grote pronkkas, leifruit langs de muren, rabarber in bleekpotten en de sla onder glazen cloches. Het kasteel zelf: nog even rustiek als altijd. Je kunt je voorstellen hoe het was toen Twickel nog een kasteelheer had, zoals Heer Michel. De man die volgens H.E.D. maar zijn ‘Uhu’ op een tak hoefde zetten, of er fladderden allerlei vogels om zijn uil. Waaronder roofvogels, ‘nadeelig voor het jachtveld’. Heer Michel schoot onder andere zeearenden rücksichtslos uit de lucht.

Geen spat veranderd

Wie nu nog een zeearend spot is een geluksvogel. Er zijn ongeveer tien broedparen in Nederland; de ‘vliegende deuren’ worden ook in Twente gesignaleerd. Ook wat dat betreft net 1912. Hetzelfde geldt voor de Noordmolen, een watermolen van 650 jaar oud. Kijk om je heen en lees wat H.E.D. schrijft. Hier treft hij een landschap dat ‘dikwijls het onderwerp van schilders’ is. Dat is nog geen spat veranderd. Je ziet een beek en een watermolen, een slingerend onverhard paadje, een houten bruggetje en een zeer oude knotwilg om het af te maken.

Gevederde zangers

Zo’n beetje halverwege deze route (die verschillende tochtjes van H.E.D. aan elkaar knoopt) ligt Goor, in 1912 een belangrijke industrieplaats op zandige bodem. Hier zou je kunnen denken dat er toch wel iets veranderd is. Het dorp heeft smaak noch kraak en ook geen industrie. Of het er beter op is geworden? Je vraagt het je af.

Voor de industrie van de regio als geheel geldt het misschien wél. In H.E.D.’s tijd staat Twente voor de ‘vereeniging van den ouden en den nieuwen tijd’. Behalve de uitgestrekte bossen en heidevelden vind je er ook ‘het Nederlandsche industriegebied’. Tegenwoordig is de moderne tijd verleden tijd geworden. ‘De tijd van Stork is niet meer’, zegt een Bornenaar die ooit bij de fameuze machinefabriek werkte. ‘Stork, of wat er nog van over is, is nu Siemens. De gouden eeuw van de textielindustrie is allang voorbij.’
Maar, om in een zonnige H.E.D.-stemming te eindigen: dat heeft ook iets positiefs. Was het vroeger industrie én rust, nu ligt de nadruk op rust. Voortdurend wordt het oor nu gestreeld door een ‘uitgebreid veelstemmig zangkoor der gevederde zangers’. De stilstand heeft zo zijn voordelen en maakt het fietsen hier juist ook zo mooi.

Routeflits

Op de hoogte blijven van mooie routes? Schrijf je in voor de Routeflits!

Ja, hou mij op de hoogte!
Hotel De zwaan
Hotel-restaurant De Zwaan bestond in 1912 ook al

De Geïllustreerde Gids TWENTE

De gids waarop deze route is gebaseerd is er een uit de serie Morks Nederlandsche reisgidsen, verschenen tussen 1910 en 1919. De schrijver is H.E. Dijken, onderwijzer te Boekelo. Hij is een geboren Twentenaar die het gebied op zijn duimpje kent en zijn kennis graag wil delen.

Adressen

Twee Deldense plekken uit 1912 die nog steeds bestaan:

* Hotel-restaurant De Zwaan, met fraai terras voor de deur. Langestraat 2, 7491 AE Delden.

* Café In den Drost van Twente, later omgedoopt in hotel-restaurant Het Witte Paard. Hengelosestraat 8, 7491 BR Delden.

Nieuw in Delden: Museum No Hero. Een museum met een missie: Ontdek de wereld, begin in Delden. Hengelosestraat 2/4, 7491 BR Delden.

Horeca onderweg is schaars. Behalve in Goor. Op een hoek zit grand-café De Zon. Het heeft een groot en prettig terras. Kerkstraat 20, 7471 AK Goor.

Praktisch

Rondje Delden in de Routeplanne
Rondje Delden in de Routeplanner

Voor de hedendaagse fietser is het handig behalve van Morks’ Geïllustreerde gebruik te maken van twee kaarten op broekzakformaat van het Fietsnetwerk Twente: Noord- en Zuid-Twente. 4,95 euro per stuk, schaal 1:50.000 en gemaakt van slijtvast materiaal. Ook om andere redenen vaker te gebruiken: alle fietsroutes in de regio staan erop en dat zijn er nogal wat. Zie ook www.routenetwerkentwente.nl

De route Twente, 1912 bestaat uit verschillende onderdelen van door H.E.D. beschreven tochten. Hij staat hier en in de Routeplanner van de Fietsersbond.

De route is 47,8 km lang. Delden is het startpunt. Het stadje heeft een station.

Help mee: Fietsersbond Routeplanner voor iedereen

Ken je onze Routeplanner al? Het is de meest volledige fietsrouteplanner van Nederland, veel beter dan Google Maps. Google heeft macht en geld, maar wij hebben gouden vrijwilligers die jou helpen om de snelste, groenste of rustigste route te kiezen. In 2019 hebben we maar liefst 80.000 euro opgehaald om de Routeplanner te verbeteren. Onze nieuwe app is fantastisch, maar we hebben nog een aantal wensen. Hoe meer geld we binnenhalen, hoe beter onze planner. Doneer 5 euro, 15 of meer en maak de Routeplanner van de Fietsersbond beter dan ooit!

"*" geeft vereiste velden aan