Fietsen door Londen als niet-sporter

‘Wat? Nee, heb je daarin gefietst?’ Vermaak en verbazing op het gezicht van een Londense vriendin toen ik op een winteravond na een ruim vijftig kilometer lange fietstocht van Greenwich naar Brentford en weer terug, even bij haar langs was gegaan. Haar oog viel meteen op mijn kakibroek, leren schoenen, dubbelknoopsjas en zijden sjaal. Geschikt voor de persruimte bij een voetbalwedstrijd ‒ de bestemming van mijn tocht ‒, maar volgens haar niet voor fietsen in de Britse hoofdstad. Dat ik amper zweette vond ze opmerkelijk.

Toen ik begin jaren negentig voor het eerst kriskras door Londen fietste, bekroop me het gevoel een ontdekkingsreiziger te zijn. Fietspaden waren er amper en verwarde automobilisten reden met een boog om deze exotische verschijning heen, alsof ik op een hoge bi reed. Tegenwoordig bewegen zich hele pelotons over de Londense wegen. Snelle fietsers van middelbare leeftijd met de bijnaam MAMIL, ofwel Middle-Aged Man in Lycra. Een compliment is het niet.

Zeker in de spitsuren racen veel Londenaren langs de wegen en over de fietspaden, op snelle fietsen. ‘Lycra-clad speed merchants’. Zo omschreef oud-premier Boris Johnson ooit de Londense fietsers in lycra die hem, als trage en wat dikke fietser, aan alle kanten voorbijraasden in zijn jaren als fietsende burgemeester. De liefde voor de snelheid heeft onder meer te maken met de populariteit van Strava. De wegen van Londen vormen een groot, onzichtbaar raceparcours, met evocatieve ‘etappe’namen als ‘Beat the lights’, ‘Paddington – Roubaix’, ‘Bus Lane Blitz’ en ‘Kentucky Fried Climb’. Geen wonder dat een minister pas pleitte voor een maximumsnelheid voor fietsers.

Onder Johnson is tien jaar geleden begonnen met de aanleg van de zogeheten Cycle Superhighways die van de buitenwijken naar het centrum leiden. Tevens zijn er in wijken als Enfield en Epping Forest ‘Mini-Hollands’ gecreëerd, met kleinere fietspaden en ‘Hollandse’ rotondes. De London Cycling Campaign, een invloedrijke campagnegroep, en de Nederlandse ambassade spelen een stimulerende rol bij deze, in de woorden van de Britse regering, ‘gouden eeuw voor wandelen en fietsen’. Fietsen is omarmd door de middenklasse, niet langer iets voor armere burgers. Steeds meer Londenaren ontdekken de fiets, niet alleen als recreatiemiddel, maar ook om naar het werk te gaan. Op steeds meer kantoren hebben werknemers de beschikking over douches, wat geen overbodige luxe is.

Fietsen in Londen staat bekend als gevaarlijk. Van dat imago getuigen de witte fietsen die als gedenktekens op plekken staan, doorgaans kruisingen, waar fietsers zijn omgekomen. Daarbij gaat het vooral om ongelukken met afslaande vrachtwagens, fatale incidenten waar relatief veel vrouwelijke fietsers het slachtoffer van zijn geworden. Het heeft bijgedragen tot sekseongelijkheid in het Londense fietsverkeer. Plusminus acht van de tien fietsers zijn mannen. Al zie je tegenwoordig iets meer moeders met bakfietsen, met name in de duurdere en groene delen van de stad, zoals Richmond en Greenwich.

Zeker in vergelijking met de Nederlandse biljartlakens zijn de Britse wegen gatenkazen. Britse fietsers krijgen ook niet het juridische voordeel van de twijfel bij aanrijdingen. Een Londense fietser reed enkele jaren terug een yogalerares aan die bellend en zonder te kijken een drukke weg overstak. Hij moest haar meer dan een ton aan smartengeld betalen. De beroerde rechtspositie heeft ertoe geleid dat steeds meer Londense fietsers met een helmcamera rondrijden om bewijs te vergaren bij eventuele ongelukken. Er zijn fietsers die roekeloze automobilisten via sociale media aan de schandpaal nagelen. Het komt de sfeer op de weg niet ten goede.

De Londense wegen vormen meer dan ooit een strijdtoneel tussen twee en vier wielen. Bij deze strijd kiezen de rechtse media, The Daily Mail voorop, steevast de kant van de automobilist. Steeds luider klinkt de roep om fietsen te voorzien van nummerborden en om fietsers op te zadelen met wegenbelasting of zelfs een aansprakelijkheidsverzekering. Of allebei. Hoe meer rechten fietsers verwerven, zoals legaal naast elkaar mogen fietsen, des te harder het protest van automobilisten.

Een positieve ontwikkeling is ondertussen de normalisering van het fietsen. Daar dragen de leenfietsen aan bij, zoals de Santander Bikes (de opvolger van de zogeheten Boris Bike) en de Lime-fietsen van Uber. Berijders van deze fietsen ‒ van bankiers tot voetbalsupporters ‒ dragen meestal gewone kleren. Ze zijn ook populair onder toeristen die op deze wijze de stad willen ontdekken. De Lime-bikes hebben als bijkomend voordeel dat ze elektronisch kunnen worden aangedreven ‒ handig omdat Londen veel heuvels heeft, met hellingen tot 25 procent.

Fietsen in Londen vereist honderd procent oplettendheid. De meeste automobilisten fietsen nooit en weten dus niet hoe het is om als fietser rond te rijden. Zonder om te kijken slaan ze soms af of openen ze autodeuren. Hou daar rekening mee.

1. Ga nooit naast auto’s en zeker niet naast vrachtwagens staan als het verkeerslicht op rood staat.

2. Stoppen voor zebrapaden is heilig.

3. Bij een eerste bezoek aan Londen is het aansluiten bij een fietsgids een prima idee.

4. Wie ontspannen wil fietsen kan het beste in de parken blijven, op brede fietspaden en langs de kanalen, zoals The Grand Union.

5. Speciale vermelding verdient het fietsen langs de Theems, beleefd slalommend langs de joggers en flaneurs, ver weg van het drukke autoverkeer.

6. Het is zelfs mogelijk om langs de trekvaarten in twee à drie dagen helemaal naar Birmingham te fietsen, de tweede stad van Engeland.