Lekke banden door veegwagentjes

‘Tientallen lekke banden in Leeuwarden’, kopte Omrop Fryslân in een bericht dat over werd genomen door de NOS. ‘De laatste twee jaar is dat een groot probleem bij ons’, vertelde een medewerker van fietswinkel Mient de Vries tegen de Omrop. ‘We hebben zo’n twintig lekke banden per week. 80 tot 90% komt door de veegwagens.’

De veegwagentjes van Omrin, het bedrijf dat de stadsreiniging in Leeuwarden voor zijn rekening neemt, zijn uitgerust met stalen borstels waarmee de stoep, fietspaden en wegen te lijf worden gegaan. En die borstels laten geregeld een naald vallen. Die naalden, ook wel pinnen of staaldraden genoemd, kunnen enorm scherp zijn en lekke banden veroorzaken.
Omrin krijgt ongeveer vijf meldingen per week binnen, meldt woordvoerder Jelmar Helmhout. Fietsers die kunnen bewijzen dat hun lekke band een gevolg is van het stadsvegen kunnen een schadevergoeding krijgen van Omrin. Jaarlijks betaalt Omrin ‘een paar duizend euro’ aan schadevergoedingen. ‘Natuurlijk betreuren wij elke lekke band, want wij gaan voor schone straten! Geen lekke banden.’

Wat in Leeuwarden is gebeurd, is zeker niet uniek. In de afgelopen jaren kwam hetzelfde soort berichten uit Enschede, Eindhoven, Almelo en Groningen. Kan er niet anders worden geveegd in Nederland?
Terberg Matec is in Nederland een van de leveranciers van veegwagentjes. Evert Stigter, hoofd Verkoop Reinigingsvoertuigen, legt uit dat de problemen ontstaan met de onkruidbestrijding, niet met regulier straatvegen. Onkruid wordt bestreden in het groeiseizoen en het najaar. ‘Onkruidborstelmachines zijn compacte machines met een agressieve borstel met bundels staaldraad.’ Na de agressieve bundels staaldraad moet er een tweede veeg-zuigwagentje volgen dat het vuil en eventuele staaldraadresten opzuigt. ‘Het risico op lekke banden is het grootst wanneer de onkruidborstel langs is geweest en de veeg-zuigmachine nog niet’, aldus Stigter.

Francois Spekking, directeur van de Spekking Groep die de borstels levert voor de veegwagens: ‘Dit probleem zal zich altijd voordoen als er onkruid geborsteld wordt met borstels met stronken.’ Stronken zijn de pakketjes staaldraad die in de borstels zitten. 
‘Door de warmteontwikkeling van het borstelen breekt er weleens ijzerdraad af. Ook als er met borstels door een plas water geveegd wordt, breken de draadjes eerder af, doordat dan het ijzer heel snel afkoelt.’ Andere manieren van onkruidbestrijding hebben ook negatieve uitwerkingen, zoals gif spuiten of stomen met heet water. Dat kost veel energie en ‘men kan geen meters maken’.
Frank Bijsterbosch van borstelfabrikant Ecobrush/Jurenco ziet evenmin alternatieven. ‘Robuust over de straat vegen is het beste gebleken.’ Kunststof is geen alternatief voor de stalen pinnen. ‘Dan zou zo’n borstel binnen een halfuur weg zijn.’

Volgens Bijsterbosch levert de huidige veegmethode ‘nul lekke banden’ op als alles ‘op de goede manier’ gedaan wordt. Er moet direct een veegwagentje achteraan dat het los geborstelde onkruid en vuil opzuigt. ‘Niet zoals in Leeuwarden waar de borstelwagen drie kwartier alleen reed, waardoor er ondertussen tien fietsers en een brommer door het afval reden.’ 
De afstelling van de borstels is volgens Bijsterbosch ook erg belangrijk: ‘Hoeveel druk zet je op de borstel? Het is net als met een auto: wanneer je als een gek wegrijdt bij het verkeerslicht slijt ook alles sneller.’
En daarnaast moet er dezelfde kant op worden geborsteld. ‘Eén richting op, want als je wisselt breekt er eerder iets af. Denk aan een paperclip: die breekt eerder af als je eerst naar links draait en dan naar rechts.’
Extra instructie kan veel problemen oplossen, denkt Bijsterbosch: ‘In Almelo waren er drie jaar geleden ook klachten. Toen heeft een zzp’er voor ons daar de chauffeurs een extra opleiding gegeven en sindsdien gaat het daar goed. Als het op de goede manier wordt gedaan, heb je nul lekke banden.’
Ook een woordvoerder van een andere grote borstelfabrikant, KOTI uit Weert, benadrukt het belang van goede instructie. ‘Niet te veel druk op de borstels leggen, vegen met de toppen, roepen wij altijd.’ KOTI biedt gemeenten extra instructie als men dat wil. ‘Als je instructies goed toepast, zijn er geen problemen.’

Overal waar in het verleden klachten waren, wordt nog steeds op dezelfde manier onkruid verwijderd. Maar gemeenten zijn zich wel meer bewust van het probleem. Zo zegt Corine van der Putten, woordvoerder van de gemeente Eindhoven: ‘Het probleem is nog niet opgelost. Maar met goede kwaliteit materieel en kordate planning van borstel- en veegmachine proberen we de problemen te voorkomen.’
In Enschede gaat het volgens woordvoerder Ilse Hoekstra van de gemeente een stuk beter. Maar helemaal verdwenen is de kwestie niet. ‘De borstels zijn natuurlijk aan slijtage onderhevig. Het kan dus af en toe voorkomen dat er een draad losraakt. In veel gevallen zuigt de veegwagen deze draad gewoon op. Het is echter niet te voorkomen dat er af en toe een object achterblijft.’

Al met al blijft deze manier van onkruidbestrijding een systeem dat nauw steekt. Kees Bakker van de Fietsersbond: ‘Het blijft irritant. Het zou goed zijn als gemeenten en afvalbedrijven meer geld en energie steken in de instructie van de veegwagenchauffeurs.’
Hoe gaat het inmiddels in Leeuwarden? Mient de Vries, van rijwielhandel Mient de Vries: ‘We hebben minder lekke banden dan een half jaar geleden, maar het gebeurt nog steeds. Vorige week nog: ik haal mijn hand door de buitenband en er steekt zo’n naald in mijn hand. Het is echt gemeen spul.’
N.B. Kortom, opletten als er serieus geveegd is. En vooral niet door zo’n strook niet-opgezogen rotzooi fietsen.

Kun je bewijzen dat de lekke band het gevolg is van een stalen pin van de onkruidborstels van de gemeente? Stel dan de gemeente of het stadsreinigingsbedrijf aansprakelijk. Sommige stadsreinigingsbedrijven hebben een speciale webpagina hierover, zoals Omrin in Leeuwarden.