Maurice Leenen van Dura Vermeer: ‘Er komen vaak meldingen binnen over fietsers die hekken aan de kant zetten en Dura Vermeer wilde weten hoe ze dat kon voorkomen. Fietsers reden zo de bouwplaats op of een gat in.’
Leenen deed voor zijn hbo-opleiding Ruimtelijke Ontwikkeling – Mobiliteit een afstudeeronderzoek naar gedrag van onder anderen fietsers bij drie afzettingen en omleidingen. Vanuit een discreet opgestelde auto telde hij het aantal fietsers en voetgangers dat de omleiding negeerde of volgde en legde de reacties van de fietsers tevens vast op film. Zo zie je bij een omleiding in Aalsmeer een driftige fietser een hek in de sloot gooien. Ter ere van hem heeft Leenen het onderzoek ‘Hek in de sloot’ genoemd.
Hij zette ook een enquête uit onder fietsers en interviewde een verkeerspsycholoog.
Wat zijn je eigen ervaringen als fietser met omleidingen?
‘Soms zijn de werkzaamheden niet goed op elkaar afgestemd. Dan heb je de ene omleiding gehad en stuit je weer op een volgende. Dat is irritant, maar ik heb bij Dura Vermeer de kant van de aannemer leren zien. Er komt veel bij kijken om een fietsomleiding te realiseren. Er is allemaal wetgeving waar je rekening mee moet houden. Dat was wel een eyeopener.’
In je verslag staat dat je zelfs met agressie te maken had
‘In Aalsmeer moest ik een paar keer mijn auto uit om het hek terug te zetten. Dat was door passanten opzijgezet en zo kon ik mijn onderzoek niet uitvoeren. Maar ik werd door een paar fietsers direct verrot gescholden. Dat is wat de wegwerkers ook over zich heen krijgen.’
Worden er wel vaker onderzoeken gedaan naar fietsomleidingen?
‘Jazeker. Niet alleen door aannemers, maar ook door gemeenten en andere opdrachtgevers. Het begint steeds meer te leven. Het is ook nog maar tien of misschien zelfs maar acht jaar geleden dat aannemers verkeersmanagers aanstelden die zich bezig gingen houden met het verkeer om de omleidingen heen.’
Bij de omleidingen in Zwolle en Eindhoven liet Leenen de lokale Fietsersbond meekijken. Was dat zinnig?
‘Absoluut. Ik keek vanuit mijn studie naar de verkeerskundige kant en bij Dura Vermeer kijken ze vanuit de aannemerskant, maar de Fietsersbond kijkt echt vanuit de fietser. Edwin Koster van Fietsersbond Zwolle gaf aan dat je via de knooppunten recht naar de werkzaamheden werd geleid. Die knooppuntborden moesten worden afgeplakt en omgeleid. Daar was ik zelf nooit opgekomen. Die lokale kennis is een heel waardevolle aanvulling.’
Wat zou je doen als je meer tijd had?
‘Dan zou ik hebben getest wat het effect is als je het uitzicht verspert met bijvoorbeeld een spandoek op een hoog hek: ‘Hier bouwt Dura Vermeer aan een veiliger fietspad’. Of wat er gebeurt als je een hoop zand op het pad legt. Het probleem in Aalsmeer was dat fietsers achter het hek een leeg fietspad zagen waar niets gebeurde. Dan wordt de neiging om er omheen te fietsen wel erg groot. Wat ze niet zagen was dat na een flauwe bocht mannen met grote machines aan het werk waren.’
Welke adviezen geef je op grond van je onderzoek?
‘Je moet echt serieus werk maken van omleidingen. Je kunt niet alleen maar borden neerzetten en de weg afsluiten. Je kunt bijvoorbeeld borden neerzetten om uit te leggen wat ze aan het doen zijn. En je moet niet vanachter je tekentafel alleen een omleiding bedenken, maar de route ook zelf fietsen en nog door iemand anders laten fietsen.’
Komen we ooit af van het gewraakte bord ‘Fietsers afstappen’?
‘Ik heb geadviseerd om dat bord alleen in uiterste nood te gebruiken. Het lijkt een makkelijke uitweg, maar fietsers stappen toch niet af.’
Edwin Koster van Fietsersbond Zwolle:
‘Ik was blij verrast dat Maurice ons vroeg naar de omleiding te komen kijken. Wat vaak misgaat is dat je een bordje ziet dat je naar rechts moet, en daarna een hele tijd niks meer. Dan weet je niet of het nog steeds goed gaat. Een bord dat bevestigt dat je nog steeds op de goede weg zit is dan wel fijn. Het is wel begrijpelijk dat wegbeheerders en aannemers het bordje plaatsen: ‘Fietsers afstappen’. Dat is waarschijnlijk iets met aansprakelijkheid. Maar het komt wel heel onsympathiek over. Je kunt ook zeggen: ‘Kijk uit’. Ik vind dat er soms ook wel heel spastisch wordt gedaan over fietsers over de stoep. Iedereen heeft het de hele tijd over shared space. Wat is er zo erg aan als er twee weken lang fietsers over de stoep rijden?’
Pepijn Wortelboer van Fietsersbond Eindhoven:
‘Fietsers trokken zich in Eindhoven niets aan van de borden. Dat kwam ook doordat voetgangers er wél langs konden. Het was smal, maar als je met je fiets aan de hand loopt neem je juist meer ruimte in. Afstappen geeft meer problemen. Ik ben dan ook wel zo iemand die kijkt of hij er doorheen kan. Soms word ik dan aangesproken dat ik daar niet mag wezen, maar dan zeg ik de eerste keer dat ik van de Fietsersbond ben. In Eindhoven vraagt de gemeente meestal wel onze mening. Wij werken heel constructief samen. Maar soms is het natuurlijk wel het Wilde Westen. Vooral als het kort van tevoren wordt bedacht. Dan staat er ineens een grote kraan ramen van een flat schoon te spuiten. Die staat dan nooit op de rijbaan, maar altijd op het fietspad.’
Traffic Service Nederland (TSN): Nooit meer ‘Fietsers afstappen’ als ultiem doel.
Voor het onderzoek had Maurice Leenen ook contact met Traffic Service Nederland, een bedrijf dat zorgt voor veiligheid en doorstroming bij wegwerkzaamheden. Traffic Service Nederland heeft als ultieme doelstelling het bord ‘Fietsers afstappen’ nooit meer te gebruiken. Martin Van Beurden van Traffic Service: ‘Het bord wordt vaak veel te gemakkelijk gebruikt. Stel dat het regent en waait, dan rijdt die auto toch wel. Een omleiding voor een auto is alleen een liedje extra luisteren. Voor een fietser is een omleiding vaak stukken vervelender. Hij moet al over een minder prettig pad en dan regen je ook nog weg. Of we het bord achterwege kunnen laten ligt ook aan de opdrachtgever. Ik woon zelf in Utrecht. Daar is de fiets belangrijk en hecht de gemeente waarde aan goede omleidingen. Maar dat is niet altijd zo. Aan ons de taak om te beargumenteren waarom wij het bord niet in willen zetten. Het vraagt om een andere manier van denken.’
Een paar adviezen van Maurice Leenen uit zijn onderzoek ‘Hek in de sloot’ die aantoonbaar werkten:
- Plaats een bord ‘Let op, omleiding’ ongeveer vijftig meter voordat de omleiding begint.
- Plaats een bord ‘Bedankt voor het volgen van de omleiding’. Dat wekt sympathie.
- Zet de hekken over de volle breedte van het fietspad en maak ze aan elkaar vast, zodat passanten ze niet op kunnen pakken en verplaatsen.
- Vraag de lokale Fietsersbond om advies.
Reacties van fietsers op de enquête
- ‘Zeg altijd even gedag tegen degene die het verkeer moet leiden.’
- ‘Met de fiets ben je simpelweg heel wendbaar. Ik ga niet drie minuten omfietsen als ik een mogelijkheid zie om vlak langs de werkzaamheden er toch langs te kunnen.’|
- ‘Er wordt altijd eerst aan doorstroming voor auto’s gedacht. Fietsersomleidingen zijn sluitstuk.’
- ‘Bij einde wegwerkzaamheden eerder afsluiting opheffen en bebording weghalen.’
Fietsers met een beperking extra de dupe
Voor fietsers met een beperking zijn omleidingen vaak helemaal een crime. Ton Visschers organiseert veel fietstochten voor mensen met een beperking: ‘De meeste van deze fietsers kunnen niet lopend met hun driewieler verder. Handbikers kunnen vaak niet eens staan. Graag tijdig aangeven dat de weg is opengebroken en dan ook voor fietsers een duidelijke omleiding aangeven. Daar hoort zeker een omleidingsroute bij wanneer de wegonderbreking op de route van een knooppunten route ligt.’
Tips voor wegbeheerders voor fietsomleidingen?
Wat zijn jouw tips voor wegbeheerders als het gaat om fietsomleidingen? Deel je frustraties en tips hieronder op het Forum of mail ze naar [email protected]
Categorieën
Suzanne Brink
Hoofdredacteur Crossmedia
Op de fiets ben ik vrij en onafhankelijk en dat gevoel wil ik delen. We zijn de enige organisatie in Nederland die zich volledig inzet voor de veiligheid en het geluk van fietsers: geweldig dat ik daar aan mee kan werken.