Fietsen en diabetes

Diabetes, ook wel suikerziekte genoemd, is een stofwisselingsziekte. Diabetes type 1 is een ziekte waarbij de alvleesklier geen insuline produceert. Het kan aangeboren zijn, maar ook later ontstaan door bijvoorbeeld een infectie. Insuline toedienen, bijvoorbeeld door te spuiten, is de enige oplossing. Diabetes type 2 ontwikkelt zich in stappen. Een eerste signaal is een stijgende bloedsuikerspiegel, vervolgens stijgt het insulinegehalte in het bloed en tenslotte stopt de alvleesklier met de productie van insuline. Mensen met diabetes hebben een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Het gezichtsvermogen kan achteruitgaan, er is minder gevoel in de uiteinden van de ledematen en wondjes genezen minder snel. Mensen met overgewicht hebben een grotere kans om diabetes type 2 te ontwikkelen.

Voorkomen: Diabetes type 1 is vrijwel niet te voorkomen. Diabetes type 2 ontstaat vaak bij mensen met overgewicht. Overgewicht kun je onder meer voorkomen door voldoende te bewegen. Fietsen is dan een zeer probaat middel.

Behandelen: Door te fietsen kom je niet van diabetes type 1 af, maar het kan je wel helpen om minder insuline nodig te hebben. Harm Kuipers, emeritus hoogleraar sport, bewegen en gezondheid aan de Universiteit Maastricht in een interview met de Fietsersbond: “Een uur of langer na een flinke fietstocht is er nog altijd minder insuline nodig om dezelfde hoeveelheid suiker in de cel te krijgen.”

Diabetes type 2 is wel grotendeels omkeerbaar en fietsen kan daarbij helpen. Kuipers: “Vijfenveertig procent van ons gewicht bestaat uit spierweefsel. Als we bewegen hebben deze spiercellen voortdurend energie nodig, en dus insuline om die energie naar binnen te brengen. De spiercellen worden door bewegen gevoeliger voor insuline. Ze nemen suiker op, de glucosespiegel in het bloed daalt en er is vervolgens minder insuline nodig. De cirkel is doorbroken.” Je bent dan overigens niet genezen. Als je stopt met bewegen en gezonder eten, dan keren de klachten terug.

Volhouden: Fietsen is een uitstekende manier om in vorm te blijven. Kuipers: “Type 2 diabetici zijn vaak mensen met overgewicht. Fietsen is minder belastend voor de gewrichten dan lopen en dat is belangrijk voor mensen die te zwaar zijn. Ten tweede kun je het fietsen zo belastend voor hart en bloedvaten maken als je wilt. Je kunt korte tijd flink hard fietsen, maar je kunt ook rustig aan wat langer fietsen, bijvoorbeeld drie kwartier tot een uur. Dat werkt net zo goed.”

Net als bij hart- en vaatziekten geldt: begin rustig en bouw langzaam op. Het is vooral belangrijk regelmatig te bewegen. Een aantal malen tien minuten, verspreid over de dag, is een goed begin. Die tien minuten kunnen rustig aan uitgebouwd worden. In het weekend kan een langere rit gemaakt worden. Langdurige gelijkmatige inspanning in je eigen tempo en passend bij je eigen mogelijkheden heeft de voorkeur. Een korte hevige sprint verbruikt veel energie en verstoort de glucosebalans.

• Zorg dat je een energierijke snack op zak hebt voor als je merkt dat je bloedglucosewaarde teveel daalt. Bleek worden, minder alert zijn en wazig zien, zijn tekenen dat je op weg bent naar een hypoglycemie (te lage bloedglucosewaarde).
• Fiets met z’n tweeën, dat is gezelliger en de ander kan eventueel helpen als je in een hypo raakt.
• Laat altijd iemand weten dat je op stap gaat, welke route je ongeveer van plan bent te rijden en wanneer je verwacht weer terug te zijn.
• Ga niet tot het gaatje en zeker niet over de pijngrens heen.
• Draag je identiteitsbewijs bij je en iets waarop staat dat je diabeet bent. Stel een noodnummer en medische informatie in op je telefoon.
• Zorg dat je schoenen en sokken niet knellen of schuren, om wondjes te voorkomen.
• Drink voldoende water onderweg.
• Wees alert op gewrichtsklachten.
• Houd er rekening mee dat de bloedsuikerwaarde door het intensieve bewegen ook na het sporten kan dalen.
• Pas in overleg met je behandelaar of diabetesbegeleider je insulinegebruik aan.
• Spuit niet kort voor het sporten en ook niet in een spier of spiergroep die je gebruikt bij het sporten. Dat laatste verhoogt de kans op een hypo.

“Je mag God op je blote knieën danken als je elke dag dertien kilometer naar je werk mag fietsen.” Marco weet waar hij het over heeft. Sinds kort heeft hij een nieuwe baan waarvoor hij elke dag een uur in de auto zit, in plaats van op de fiets. De invloed op zijn diabetes merkt hij direct. “Als ik elke dag een uur fiets wordt een stukje chocolade direct opgenomen in mijn lichaam. Dat voel ik en zie ik ook als ik mijn bloedsuikergehalte meet. Nu ik meer in de auto zit, moet ik meer moeite doen om mijn bloedsuikerspiegel te reguleren.”

Marco ontdekte zijn diabetes toen hij 21 was, na een fietsvakantie van drie maanden in Scandinavië. ‘Ik dronk liters water, wel een liter per half uur en ik moest veel plassen natuurlijk. Mijn zus heeft ook diabetes, dus de diagnose van diabetes type 1 kwam niet onverwacht. Achteraf denk ik dat ik wellicht op mijn 14e of 15e al symptomen van diabetes had: ik was mager en vaak moe. Maar in de puberteit herken je dat niet zo. Het ging ook in periodes, soms voelde ik me gewoon goed.’

De internist schreef een dieet voor en rust om teveel pieken en dalen in de bloedsuikerspiegel te voorkomen. ‘Mijn vriendin en ik waren juist een wereldreis op de fiets van twee jaar aan het voorbereiden. Die moest ik volgens hem uit mijn hoofd zetten. Maar daar nam ik geen genoegen mee. Kan ik een dag fietsen? Ja? En twee? Drie? Waarom dan geen vier, of vijf, of elke dag?’

Marco fietste toch samen met zijn partner van Nederland naar Nieuw-Zeeland. Hij was toen al vier jaar diabeet. ‘Onderweg kreeg ik allerlei ziektes: blindedarmontsteking, difterie. Ik woog op een gegeven moment nog maar 55 kilo, maar ik voelde me goed. Terug in Nederland ging ik naar de internist voor controle. Die zei: “Ga direct nog maar twee jaar fietsen, want je bent in topconditie.” Het cholesterolgehalte, de bloeddruk, bloedsuiker, alles was prima.’

Marco ontdekte op reis dat bewegen niet alleen helpt om de bloedsuikerspiegel constanter te houden. ‘In Maleisië wilde de wond na de operatie aan mijn blinde darm maar niet genezen. Dat is een bekend probleem voor diabetici: wondjes helen minder snel. In plaats van stil te blijven zitten, stippelden we een route uit richting Singapore waarbij we regelmatig langs een ziekenhuis kwamen om alles te laten controleren. En wonder boven wonder begon de wond centimeter voor centimeter dicht te gaan. ‘Als je niet beweegt, gaat je lichaam in de slaapstand. Alles komt stil te liggen. Als je fietst, fietst je lichaam bij wijze van spreken gewoon door nadat je bent gestopt. Alles blijft in beweging, lichaam en geest.’

Je vindt meer tips over bewegen en diabetes bij het Diabetes Fonds. Ook de Diabetesvereniging Nederland heeft goede tips.