Omdat de naam Bijlmermeer een negatieve bijklank heeft gekregen wordt tegenwoordig gesproken van Amsterdam Zuidoost. Toen fietsers met dit routekaartje op pad gingen, was daarvan nog geen sprake. Het was toen een agrarisch gebied ten zuidoosten van Amsterdam. De afbeelding op de voorzijde oogt landelijk en idyllisch – niet direct het beeld dat men met het begrip Bijlmermeer associeert.
Bijlmerlust
De fraaie buitenplaats op de voorzijde bestaat nog wel, maar niet meer op de oorspronkelijke plek. Voor de nieuwbouw van de woonwijk moest dit landhuis ‘Bijlmerlust’ in Weesperkarspel destijds letterlijk plaats maken. In 1968 is het monumentale pand steen voor steen afgebroken en weer opgebouwd in het nabijgelegen dorp Abcoude. Het Bijlmermeer was overigens werkelijk een meer, dat aan het begin van de 17de eeuw werd drooggemaakt.
‘Rijd niet op een te oude fiets’
De losse fietsroutekaartjes van de Stichting: fiets! waren overzichtelijk en hadden een makkelijk hanteerbaar formaat. Bovendien bevatten ze – naast de kaart en praktische informatie over het af te leggen traject – aanvullende gegevens voor de fietser die meer wilde weten over het landschap waar hij of zij doorheen fietst. Zoals altijd weerspiegelt dergelijke informatie de tijd waaruit zo’n document dateert. Dat bijvoorbeeld een molen langs het traject een mooie plek is voor het nemen van een foto, is een facet dat nu niet meer zo zou worden benadrukt, denk ik. Ook de ondertoon van reclame voor de aanschaf van nieuw en deugdelijk materieel is onmiskenbaar: ‘Rijd niet op een te oude fiets. Dat vergalt uw fietsvreugde’ en ‘Alleen op een moderne fiets is uw tochtje werkelijk een genoegen’.
De eenzame ANWB-paddenstoel
Uit de aankondiging van de bouw van de Bijlmermeer, die aan 100.000 inwoners onderdak moet gaan bieden, is op te maken dat dit kaartje / foldertje omstreeks 1965 gemaakt moet zijn. Het kaartje zelf is heel basaal en schematisch, hoewel netjes voorzien van een schaalstok en legenda. Dat daarop de ANWB-paddenstoel is vermeld is wel wat veel van het goede: ik zie er op dit kaartje maar één. Wie verantwoordelijk was voor de kaarttekening of het ontwerp is niet vermeld. De reeks folders-met-kaartjes onder het motto ‘Ontdek Nederland op de fiets!’ kan, gezien de aantallen en herdrukken beschouwd worden als een behoorlijk succes.
Een kaartje als dit zet je ook aan het denken. Langs het Gein kan nog altijd gefietst worden. Maar de contouren van het oorspronkelijke Bijlmermeer of van de Bijlmermeerpolder, zijn op een actuele kaart van de situatie ter plaatse niet meer terug te vinden.
De geschiedenis van Stichting: fiets!
De Stichting: fiets! komt voort uit de Nederlandsche Vereeniging de Rijwiel Industrie (opgericht in 1893). Na de opkomst van de auto omgedoopt tot Rijwiel- en Automobiel Industrie (RAI). De RAI Vereniging is nu een organisatie die belangen behartigt van bedrijven en groothandels van vervoermiddelen. En de afkorting RAI staat nu voor het tentoonstellings- en evenementencentrum in Amsterdam. Een rechtsopvolger van de oorspronkelijke Rijwiel Industrie was de Stichting: fiets!, die gevestigd was aan het Europaplein in Amsterdam. Daar is nu nog altijd de RAI te vinden. De Stichting: fiets! werd opgericht aan het eind van de jaren ’50 en gaf tussen 1964 en 2004 het tijdschrift De fiets uit, met als ondertitel ‘aktuele informatie uit binnen- en buitenland’. Naast een enkele brochure en het boek Fietsverzorging (voor onderhoud en kleine reparaties) produceerde de Stichting: fiets! tientallen kaarten. Deze bestonden uit afzonderlijke reeksen, die waren gegroepeerd per regio.
Fietsrondritten in Noord-Oostelijk Nederland (21 delen)
Fietsrondritten in middelste sector van Nederland (23 delen)
Fietsrondritten in Zuidelijk Nederland (23 delen)
Fietsrondritten in een aantal delen van Nederland (30 delen)
Na verloop van tijd zijn de reeksen kennelijk aangevuld, want er bestaan ook kaarten met een gewijzigde nummering en talrijke kaarten zijn herdrukt door andere uitgevers, zoals de ANWB. Bij die heruitgaven zijn sommige producten herzien, grondig herzien of zelfs volledig herzien. Bovendien zijn er van deze kaartreeksen ook uitgaven in boekvorm gemaakt, die tezamen heel Nederland bestrijken, van Kennemerland tot Twente en van Zuidelijk-Limburg tot de provincie Groningen.
Categorieën
Reinder Storm
Reinder Storm is conservator cartografie, geografie en reizen bij het Allard Pierson, het museum en hét kennisinstituut voor de erfgoedcollecties van de Universiteit van Amsterdam. Het beheer van de cartografische collectie strekt zich uit over vele duizenden kaarten, atlassen en aanverwante materialen.