“Nog maar wat geduld, en dan komt de zomer”, schreef het Nieuws van den Dag op 22 juni 1916. Ook meer dan 100 jaar geleden gingen mensen graag op pad. En daarom wees de krant zijn lezers op de Wandel- en fietskaarten van Haarlem en van Laren enz., uitgegeven door Fonck & Co. in Laren. De krant noemt de kaarten “Beknopt, handig en duidelijk.”
Tweemaal gevouwen in de binnenzak
Als we het kaartje van het Gooi bekijken – het meet slechts 18 x 26 cm – is goed te zien dat er voor fietsers eigenlijk weinig op te beleven is. De legenda maakt onderscheid tussen
- Spoorwegen
- Stoomtramwegen
- Straat-, pui- en grintwegen en
- Zand- en andere wegen
Fietspaden zijn dus niet apart vermeld, maar je moet bedenken dat auto’s toen nog tamelijk schaars waren en er nog niet veel fietspaden in Nederland waren aangelegd. Uitgevers vermeldden op hun kaarten dat ze ook geschikt waren voor wielrijders om zo de verkoop te bevorderen. Van dit wandel- en fietskaartje ken ik ook alleen maar dit ene exemplaar, dat wordt bewaard bij Allard Pierson (HB-KZL 80.28.08). Aan de beschadigingen op de horizontale en verticale vouwen is te zien dat het waarschijnlijk wel gebruikt is, en daarna, tweemaal gevouwen in de binnenzak heeft gezeten van wie weet welke fietser of wandelaar.
Fietsers klaagden over “altijd langs den weg jagende auto's”
Wie goed kijkt ziet overigens op dit kaartje van de omgeving van Laren tóch een speciaal stukje fietspad: rechtsonder loopt vanaf de Soestdijker Straatweg het ‘Fietspad n/d Lage Vuursche’. Meteen westelijk daarvan loopt een licht slingerende weg, waarlangs tot driemaal toe het woordje ‘tol’ te lezen is. Daar moest een fietser afstappen en twee en een halve cent betalen aan de eigenaar van de grond, waar de weg overheen leidde.
Voor degenen die zich – qua verkeer – de rust proberen voor te stellen die omstreeks 1915 in deze regio moet hebben geheerst, heb ik helaas een teleurstelling. Ook toen al werd er door belangenbehartigers van fietsers geklaagd over “altijd langs den weg jagende auto’s, die hetzij over den smallen hoofdstraatweg van Eemnes naar Baarn of binnendoor over de Hooge Vuursche gaande, veel stof en ook wel wat ergernis achter zich laten” of “de dikwijls rumoerige haast van den vlak langs de fiets heen stormenden vier-wieligen benzinekolos”. (‘Langs de nieuwe Gooische fietspaden’, door 2537, Algemeen Handelsblad, 21 mei 1915)
Anno 2020 is er in de regio die op deze kaart is afgebeeld veel veranderd. Als we nu een kaart van hetzelfde gebied bekijken, valt om te beginnen op dat er enkele doorgaande wegen zijn bijgekomen en dat de bebouwing fors is toegenomen. Maar we zien ook dat er aanzienlijk meer fietspaden zijn.
Wil je een fietstochtje plannen in het Gooi? Gebruik dan de Fietsrouteplanner.
Wie was Fonck?
Over de uitgever is weinig bekend. Allard Pierson bezit de Wandel- en rijwielkaart van Hilversum, Laren, De Vuursche, ‘s-Graveland, Oud- en Nieuw Loosdrecht, Kortenhoef, Loenen, Vreeland en omstreken die Fonck publiceerde. Verder zijn er nauwelijks andere uitgaven – en die hebben ook een heel ander karakter. In het jaar 1915 verscheen De oorlog en het sexueele vraagstuk door de schrijver ‘Questos’, een jaar later het Boek voor verloofden en jonggehuwden van dokter F. Weisz. Van dit laatste werkje lijkt niet één exemplaar in Nederlands openbaar bezit bewaard te zijn gebleven.
Uit een advertentie in het Haarlems dagblad van 18 juni 1915 blijkt dat bij Fonck het plan heeft bestaan voor ‘een zeer bijzondere, geheel nieuwe reclame-uitgave’ – maar het is de vraag of er iets van terecht is gekomen. Ik heb er in elk geval geen spoor van kunnen vinden. En dan zijn er de twee kaarten van Fonck voor wandelaars en fietsers: een van de omgeving van Haarlem, waarvan ik evenmin een exemplaar kan traceren – en het kaartje van een deel van het Gooi. M.J. Fonck was waarschijnlijk Maria Jacoba Fonck, geboren omstreeks 1880 en overleden in 1968, sinds 1901 getrouwd met Evert Ernst Greefkes, met wie zij later samen een boekhandel dreef en een stencildrukkerij.
Help je mee?
De Fietsersbond komt op voor jouw belangen. We kunnen niet zonder jouw steun.
Ja, ik word lid!Categorieën
Reinder Storm
Reinder Storm is conservator cartografie, geografie en reizen bij het Allard Pierson, het museum en hét kennisinstituut voor de erfgoedcollecties van de Universiteit van Amsterdam. Het beheer van de cartografische collectie strekt zich uit over vele duizenden kaarten, atlassen en aanverwante materialen.