Ineens zijn de fietsers terug in Parijs, New York, Londen, Barcelona en ga zo maar door. In absolute zin stelt het misschien niet veel voor, maar ze zijn wel heel zichtbaar. De ‘cycling class’ bestaat uit mensen die hebben gestudeerd en nadenken over hun leefwijze en bijdrage aan maatschappelijke oplossingen.
Creatieve klasse
De fiets als statusverschijnsel is een internationaal verschijnsel, stelt socioloog Giselinde Kuipers van de Universiteit van Amsterdam. ‘In het buitenland is de fiets een signaal, een symbool voor een lifestyle. In dit verband is Richard Florida een belangrijke naam. Hij heeft gezegd dat je als stad de creatieve klasse moet lokken met fietspaden. En dat hebben steden gedaan.’ Wat is dat, die creatieve klasse? ‘Dat zijn mensen die zeggen: ‘Wij zijn creatief, wij wonen in de stad, we hebben een groene levensstijl, we zijn bezig met lokale dingen zoals plaatselijk verbouwd voedsel’. En fietsen is een symbool van die lifestyle.’
Banken
Allerlei steden hebben de lessen van Florida ter harte genomen. ‘Fietsen is kosmopolitisch en groen. Die ideeën zitten ook achter de leenfietssystemen in Parijs en Barcelona. Kranten en banken willen graag adverteren op de fietsen, want dan kunnen ze zich associëren met die creatieve klasse. Er wordt nu zelfs in Londen gefietst. Dat verraste me echt. Ik vind het van lef getuigen om daar te gaan fietsen, want Londen is een metropool met agressief verkeer.’
Culturele elite
Kuipers denkt dat het fietsen in steden in de westerse wereld een voorkeur zal blijven van een kleine culturele elite. ‘Dat fietsen is een ingewikkeld signaal. Je moet je onderscheiden met iets sobers. Fietsen is een teken van onthouding – je moet moeite doen en bewust leven. En veel mensen uit andere klassen zijn blij dat ze eindelijk een auto hebben. Alleen als mensen sociaal stijgen, gaan ze het fietsgebruik misschien overnemen.’
Gewoon houden
Fietsen als lifestyle heeft in het buitenland geleid tot meer fietsgebruik. Maar Kuipers ontraadt de Fietsersbond om de fiets te promoten als onderdeel van een stedelijke lifestyle. ‘Dat zou geen goede zaak zijn voor het fietsen. Je moet het fietsen juist gewoon houden. In alle westerse landen krijg je in de grote steden een heel specifieke bevolking. Aan de ene kant heb je linksige kosmopolitische mensen die graag in de stad wonen. Zij gaan fietsen. Aan de andere kant heb je mensen die zijn blijven steken in de stad, mensen met lage inkomens in sociale huurwoningen. En de middengroepen zijn grotendeels verdwenen. Dat zijn de politieagenten, onderwijzers en het winkel- en kantoorpersoneel. Zij wonen in Almere, Purmerend en Leidsche Rijn. Juist die middengroepen zijn belangrijk; zij hadden altijd een scharnierfunctie tussen de twee lagen. In grote steden heb je nu een polarisatie tussen de culturele elite en de achtergestelde, en voor een groot deel allochtone, laag. Er is heel weinig contact en dat is niet bevorderlijk voor de overdracht.’
Fietsrouteplanner
Wat moet de Fietsersbond dan wél doen? Praktische hulp bieden, zegt Kuipers. ‘De fietsrouteplanner bijvoorbeeld. Dat is een prima faciliterend product. Dat is goed. Maar geef de fiets geen hippe kosmopolitische uitstraling. Dat is uiteindelijk geen verstandige strategie.’
Categorieën
