Zo’n tien jaar geleden sprak ik Elian Veltman (32) toen hij als fietsenmaker in Utrecht werkte bij het Fietspad, waar ik mijn fiets had gekocht. Hij vertelde mij toen dat hij werkte aan een vernieuwend ontwerp voor een bakfiets.
Veltman – die HTS Autotechniek heeft gedaan – had stage gelopen bij Donkervoort, een klein Nederlands sportautomerk. Hij had zich laten inspireren door het buizenframe van de Donkervoort. Dat frame is sterk, stijf en licht tegelijk. Ideaal voor een sportwagen. Zoiets wilde Veltman ook voor zijn bakfiets.
Het wiel uitvinden
Ik was Veltmans project een beetje vergeten tot hij mij begin december belde met de mededeling dat hij het ‘het wiel had uitgevonden’ en dat een grote Duitse fietsfabrikant – Kettler – met hem in zee wilde.
Het bleek dat Veltman al die jaren ondanks veel tegenslagen onvermoeibaar had doorgewerkt aan zijn cargobike. Grappend noemt hij zich ‘Willy Wortel uit Maurik’. Daar in een kleine loods achter zijn huis heeft hij zijn vinding vervolmaakt. ‘Ik vind het mooi om ’s ochtends iets te bedenken en het dan meteen uit te voeren.’
Een buigstijve bakfiets
Het hele streven van zijn cargobikeproject is in één woord te vangen: torsiestijf. Want torsiestijfheid is wat gewone bakfietsen naar Veltmans smaak niet hebben. ‘Bij de traditionele tweewielbakfiets is er gewoon een bak voor het frame gezet. Om voldoende stijfheid in het frame te krijgen, wordt er vaak een hele dikke en zware buis gebruikt.’ Desondanks voelt het rijgedrag volgens Veltman nog steeds zwabberig aan. Ook de besturing met een gewone voorvork draagt bij aan dat onnauwkeurige stuurgevoel, zegt Veltman. De vork en de armen die het stuur met de voorvork verbinden buigen namelijk veel.
Stuurmechaniek uit 1930
Dat moest anders, beter. Hij begon met het ideale frame gemaakt van dunne stalen buizen. Het is rank, licht en sterk. Dat ging nog best snel. ‘Maar toen had ik alleen nog maar een frame zonder stuurmechaniek. De fiets kon alleen rechtuit. Ik ben toen gaan googelen naar een oplossing voor het voorwiel. En ik vond een stuurmechaniek uit 1930, bedacht door een motorfietsbouwer. Gewoon via Google. Zo simpel als dat.’
Maar zo eenvoudig bleek het niet zijn. Het stuurmechaniek zag er op papier wel heel simpel uit en Veltman besloot het te bouwen. Maar het eerste prototype had geen ‘rechtuitstabiliteit’. Oftewel, het wiel trilde. Daarna volgden jaren van experimenteren en bijschaven.
Op de bakfiets naar Trondheim
Ondertussen moest ook de kost verdiend worden voor zijn gezin. ‘Ik heb veel op maat gemaakte fietsen gebouwd voor klanten uit de hele wereld. Opvallend veel verzoeken kwamen uit Singapore. Maar ik vind het niet zo leuk om fietsen te maken voor klanten die ik nooit zie.’ En hij ontwierp een compact fietsje – de Minute – dat aansloeg. Maar het bleek moeilijk om er geld mee te verdienen. ‘Grootschalige fietsproductie is voor de grote jongens. Ik had veel plannen, maar de realiteit is hard.’
Hij concentreerde zich volledig op zijn cargobike. De eerste serie verkocht hij aan ‘early adopters’ die wel wat zagen in zijn experimentele bakfiets. De cargobike is nu ‘helemaal uitgeëvalueerd’. Alles werkt prima. Een Amsterdammer is zelfs met Elians cargobike naar Trondheim gefietst.
De laatste vijf jaar verkoopt zijn cargobike goed, vooral in Duitsland en Zwitserland. ‘Toen ik begon, dacht ik: ik ga de best geëngineerde cargobike ter wereld bouwen voor 2500 euro.’ Uiteindelijk is zijn ingenieuze bakfiets iets duurder geworden: 6.795 euro. Voor de Duitstalige landen is die prijs geen bezwaar als de kwaliteit maar goed is. Hij maakt en verkoopt er zo’n veertig per jaar.
Veltmans stuurnaaf voor cargobikes
De werking van zijn voorwiel – hij spreekt zelf over een stuurnaaf – is lastig uit te leggen. Je moet het zien en ervaren. Het komt erop neer dat het wiel aan een horizontale buis vastzit en het wiel kan daarop naar links en rechts bewegen. Een proefrit van Maurik naar Utrecht bevestigt wat Veltman zegt: de bakfiets is heel stabiel en stuurt heel direct. Ik heb er eentje meegekregen met trapondersteuning, maar waarschijnlijk was zonder trapondersteuning net zo prettig geweest. Je zit op de bakfiets met een licht sportieve houding. Het voelt alsof je op een gewone fiets rijdt.
Veltman heeft bewust die licht sportieve houding gekozen. ‘Meer dan honderd jaar geleden waren alle fietsen zo. In Nederland is gekozen voor een rechtop houding. Maar dat is helemaal niet efficiënt. Die rechtop houding zie je ook bij veel bakfietsen. En dan moet je hard werken om vooruit te komen. Als de geometrie van je frame niet optimaal is, heb je gewoon een motor nodig.’
Kettlers Cargobike
En nu staat Veltman op de drempel van een grote doorbraak. ‘In januari 2018 kreeg ik een mailtje van ontwerpstudio Artefakt uit Duitsland. Dit bedrijf was bezig met een cargobike voor Kettler, een groot Duits fietsenmerk dat onderdeel is van ZEG. Dat is de Pon van Duitsland (Pon is een grote producent van fietsen, o.a. Gazelle en Union, red.). Zij hadden interesse in mijn stuurnaaf. Ik ben toen met de bakfiets in mijn VW-bus naar Darmstadt gereden.’
Daarna ging het snel. Het ontwerpteam gebruikt Veltmans stuurnaaf voor de elektrische cargobike van Kettler die in 2020 op de markt komt. ‘Het wordt een modulair systeem. Dat betekent dat je op de vlakke laadbodem van alles kunt vastklikken: een bankje of een kist. In de bodem komen ook de accu’s die de cargobike een actieradius van 200 kilometer moet geven.’
Veltman mag geen getallen noemen, maar hij is druk bezig om aan de vraag van Kettler te voldoen. Het is hem na tien jaar hard werken uiteindelijk toch gelukt om van zijn cargobike en zijn stuurnaaf een succes te maken. ‘Maar elk jaar dacht ik wel een keer: waar ben ik aan begonnen?’
Meer info: www.eliancycles.com
