De gelegenheidsdief maakt volgens de onderzoekers steeds meer plaats voor professionele (Oost-Europese) bendes die Nederland afschuimen (‘mobiel banditisme’). Deze goed georganiseerde criminelen – ze beschikken over lopers om sloten te openen en vervalsen framenummers van fietsen – hebben het vooral voorzien op elektrische fietsen. ‘Tegenwoordig zijn de prijzen van dit soort fietsen namelijk vergelijkbaar met de prijzen van goedkope auto’s. Dit maakt dat de handelsprijs van een fiets na diefstal voor het dievengilde ook hoger wordt’, aldus de onderzoekers van Bureau Beke. Enkele verzekeraars vertelden de onderzoekers dat door de duurder wordende fietsen het niet altijd meer mogelijk is om bepaalde fietsen te blijven verzekeren.
Nu gaat het stelen meestal nog zonder geweld tegen personen. ‘Gezien het feit dat fietsen gemiddeld steeds duurder worden, valt niet uit te sluiten dat bike jacking een nieuw fenomeen wordt’, schrijven de onderzoekers. Zij hebben 53 experts gesproken die zich met fietsdiefstalbestrijding bezighouden.
Fietsbranche verkoopt 1,25 miljard euro aan fietsen
De criminaliteitsonderzoekers hebben het rapport geschreven in opdracht van de Stichting Aanpak Fiets- en E-bikediefstal (SAFE). Hierin zijn de fietsbranche, verzekeraars, RDW en de Fietsersbond vertegenwoordigd. De Fietsersbond zit erin als belangenbehartiger van fietsers in Nederland.
De opkomst van de professionele bendes zie je niet per se terug in hogere aantallen gestolen fietsen. Het aantal aangiftes zegt heel weinig over het werkelijke aantal gestolen fietsen, omdat veel fietsers niet geloven dat aangifte doen ook maar enig nut heeft. Volgens Bureau Beke is de aangifte verworden tot ‘een administratieve verplichting’ om te voldoen aan de eisen van de fietsverzekeraar.
De onderzoekers varen daarom op de cijfers van de Veiligheidsmonitor. Dat is een groot landelijk onderzoek in opdracht van het CBS en het Ministerie van Justitie en Veiligheid. Hieruit blijkt dat het aantal slachtoffers van fietsdiefstal is gedaald van ruim 560.000 naar 466.000 in 2019. Het aantal verkochte fietsen is overigens ook gedaald van 1,4 miljoen fietsen in 2007 naar iets meer dan een miljoen vorig jaar. Maar de waarde van al die nieuwe fietsen is wel flink gestegen: van 845 miljoen in 2007 naar 1,25 miljard euro vorig jaar.
Fietsbranche heeft ook belang bij diefstal
Met de fietsbranche gaat het dus heel goed, ook dit jaar. De onderzoekers vragen zich af of iedereen in de fietsbranche omwille van commerciële belangen het probleem van fietsdiefstal eigenlijk wel echt volledig op zou willen lossen. ‘Zo zijn de economische belangen van verschillende partijen erop gericht om zoveel mogelijk fietsen te verkopen; nagenoeg perfecte preventie zou de vraag naar nieuwe fietsen dan laten dalen. En ook de detailhandel vaart wel bij het verkopen van zoveel mogelijk fietsen en verzekeringen.’
Maar er is, zo waarschuwden de geïnterviewde experts, wel een ‘omslagpunt’ waarop de voordelen van fietsdiefstal voor de branche niet meer opwegen tegen de nadelen. ‘Het gevaar bestaat dan dat men (de fietsers, red.) op de lange termijn een steeds goedkoper model zal kopen, omdat de verzekeringspremies van duurdere fietsen stijgen door het diefstalrisico.’
Onderzoekers: Fietsdiefstalschade even hoog als waarde Nederlandse appel- en perenoogst
De onderzoekers van Bureau Beke uit Arnhem hebben becijferd dat er vorig jaar voor 600 miljoen euro aan fietsen is gestolen. Is dat veel? ‘Een kostenpost van nagenoeg 600 miljoen euro in 2019 is te vergelijken met de jaarlijkse kosten van verkeersongelukken of de jaarlijkse medische behandelingkosten van sportblessures in Nederland. In orde van grootte is het – uitgaande van een gemiddelde prijs van 1 euro per kilo – eveneens te vergelijken met de appel- en perenopbrengst in Nederland.’
Politie: fietsdiefstal heeft geen prioriteit
De onderzoekers hebben het over de ‘keten’ die wat meer moeite zou moeten doen om fietsdiefstal te bestrijden. De keten is een samenwerking van de fietsindustrie, de fietshandel, verzekeraars en beveiligingsbedrijven. ‘Er zal nog het nodige moeten gebeuren voordat alle partijen in de keten over hun eigen schaduw heen springen. Tegenover een partij die baat heeft bij een maatregel staat altijd een partij die er juist geen baat bij heeft. Een volgens experts genoemd groot gemis hierbij is dat centrale regie van overheidswege wordt gemist. Naar onze mening is dit ook een basisvoorwaarde voor een succesvolle ketenaanpak.’
Maar juist de overheid laat het afweten. De politie liet begin dit jaar al weten dat fietsdiefstal geen prioriteit heeft terwijl het, zo benadrukken de onderzoekers, ‘al jaren het meest voorkomende vermogensdelict is’.
Nu de overheid terugtreedt, reageert de markt volgens de onderzoekers met allerlei private track-and-trace– en terughaaldiensten van gestolen fietsen. ‘Steeds meer fietsfabrikanten en verhuurders gaan hiertoe over, maar ook gemeenten hebben interesse. Dit kan veel belovend zijn in de aanpak van fietsdiefstal, maar het is ook een ‘markt’ waarbij het soms gaat om het ‘verdienmodel’.’ Track-and-trace is namelijk niet gratis voor de consument: je moet een maandelijkse vergoeding betalen.
Fietsersbond: ‘Fietsdiefstal maakt fietsen minder aantrekkelijk. Dat is onacceptabel’
De Fietsersbond is blij met de nieuwe aandacht voor fietsdiefstal en dringt aan op een ambitieuze en effectieve aanpak. Beleidsmedewerker Wim Bot: ‘Het rapport laat zien dat fietsdiefstal nog steeds een groot probleem is. Fietsdiefstal richt economische en emotionele schade aan en maakt fietsen minder aantrekkelijk. We mogen dat niet accepteren. Schokkend is de constatering dat er geen sprake meer is van een centrale regie door het Rijk. Dat moet weer veranderen. Dat kan door de aanbevelingen uit het rapport snel uit te voeren. Er moet een sluitend systeem van registratie komen, waardoor fietsen makkelijker kunnen worden opgespoord. De trackers die in nieuwe fietsen – elektrische fietsen en gewone fietsen – ingebouwd kunnen worden, zullen daarbij enorm helpen. De Fietsersbond vindt dat ze ook in alle bestaande fietsen ingebouwd moeten kunnen worden. Daarnaast denken we aan een minder fraudegevoelig systeem om het framenummer aan te brengen. Wat ons betreft wordt dat framenummer verplicht, in ieder geval voor in Nederland geproduceerde fietsen.’
De Fietsersbond strijdt tegen fietsdiefstal
We lobbyen voor een krachtdadige aanpak van fietsdiefstal. We kunnen het niet alleen. Help je mee?
Ja, ik word lid!Emotionele impact fietsdiefstal
Bijna 2500 fietsers hebben voor dit onderzoek een enquete ingevuld over fietsdiefstal. Het gaat de fietsers niet alleen om de kosten. Uit het onderzoek:
‘Voor ongeveer de helft van de slachtoffers (49 procent) had de fietsdiefstal een emotionele impact. Slachtoffers kunnen bijvoorbeeld gehecht zijn aan een fiets als ze deze al geruime tijd in hun bezit hebben, of wanneer ze deze van een (overleden) familielid hebben gekregen. De impact van een fietsdiefstal blijkt ook uit het volgende citaat: ‘Ik droom ervan hoe ik beter had moeten opletten of beter om mij heen had moeten kijken. Want het is in vijf minuten gebeurd. En mensen hadden er twee mannen mee zien weglopen! Ik had binnen twee weken een nieuwe fiets. Geweldig! Maar vergeten kan ik het nog niet. En ik ben elke keer bang dat mijn fiets er niet meer staat. Het is ook de tweede keer dat mijn elektrische fiets is gestolen, destijds was ik niet verzekerd, nu gelukkig wel.’
Categorieën
